De schaduw van het kruis

Vorige week stond het nieuws op de voorpagina van deze krant: een basisschool in Sint-MartensLatem laat het vak godsdienst vallen voor ‘maatschappelijke vorming’

(DS 4 mei). Tegelijk weren meer en meer scholen uit het katholieke net de ‘Sint’ uit hun naam (DS 29 april). Schooldirecties vinden dat kennelijk ouderwets. Ze ontchristelijken hun naam om tegemoet te komen aan de toegenomen diversiteit op de schoolbanken of om moderner over te komen. De topman van het katholiek onderwijs, Lieven Boeve, staat erbij, kijkt ernaar en zwijgt zedig. Het lijkt wel of ze aan de Guimardstraat bang geworden zijn voor de schaduw van het kruis.

Dat is nergens voor nodig. Hoeveel ouders zouden hun schoolkeuze negatief laten beïnvloeden door een christelijke naam? Hoeveel zouden er afhaken omdat leerlingen er kennis krijgen aangereikt over het christendom en andere wereldreligies en filosofieën, gedoceerd vanuit een laagdrempelig en zelfs agnostisch perspectief? De tijd waarin godsdienstlessen belerend en bekerend gegeven werden, ligt ver achter ons. Toen ik eind vorige eeuw op de banken zat van het college van Veurne, leerde ik er al over de islamitische theologie en zelfs over de intellectuele onderbouw van het atheïsme, via de theorieën van Emile Durkheim tot die van Karl Marx.

Vandaag prijs ik me gelukkig dat ik op school een gedegen kennis heb meegekregen over de verhalen van het Oude en het Nieuwe Testament. Vanzelfsprekend is dat niet. Elk jaar verlaten meer jongeren de schoolbanken zonder het verhaal van de barmhartige Samaritaan te kennen, zonder ooit te hebben gehoord van de parabel van de talenten of de beproevingen van Job. Velen kennen amper nog de betekenis van Kerstmis, Pasen en de andere christelijke feestdagen. Ze krijgen die kennis van thuis niet mee en het wordt hen op school niet langer aangeleerd.

In het gemeenschapsonderwijs is dat al langer het geval voor leerlingen die voor zedenleer of islamitische godsdienst kiezen, maar in de komende jaren dreigt de overdracht van kennis over het christendom ook in vrije scholen beperkt te worden tot het absolute minimum. Talrijk zijn namelijk de stemmen in de academische en politieke wereld die het vak godsdienst op school integraal vervangen willen zien door een eenvormig maatschappelijk passe-partoutvak, waarin leerkrachten niet alleen de basis moeten meegeven van alle levensbeschouwingen maar ook van filosofie, politiek, burgerschap, ecologie en wat nog allemaal. Het onvermijdelijke resultaat daarvan zal nog minder feitenkennis zijn bij de jeugd over het christendom. Daar gaat men licht overheen, hoewel de gevolgen niet min zijn.

Door leerlingen die kennis te ontzeggen, maak je hen cultureel en historisch minder geletterd. In zijn monumentale werk Heerschappij, hoe het christendom het Westen vormde toont de Britse classicus Tom Holland overtuigend aan hoe de christelijke moraalfilosofie dé scheppende kracht is in de westerse geschiedenis. De verhalen uit het Oude en het Nieuwe Testament vormen nog altijd de basis van onze morele cultuur. Ze verklaren hoe de westerse mens denkt en handelt. Van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens tot de westerse neiging tot historische zelfkritiek: het valt allemaal niet te begrijpen zonder de christelijke moraliteit, die ons allemaal mee definieert, in rekening te brengen, of we nu geloven of niet.

Even negatief zouden de gevolgen hiervan zijn op het cultuurhistorische referentiekader van jongeren. Dat staat of valt namelijk met een gedegen kennis van het christendom. Tot ver in de vorige eeuw was geloof een drijvende inspiratiebron in de kunsten. Van het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck over James Ensors De intocht van Christus in Brussel tot Félicien Rops’ De verzoeking van de Heilige Antonius: jongeren kunnen die iconische werken niet interpreteren zonder basiskennis van het christendom, zoals je de kunst uit de klassieke Oudheid niet kunt begrijpen zonder een basiskennis van de Griekse mythologie. Hetzelfde geldt voor de Europese literatuurgeschiedenis. Christelijke concepten als schuld, boete, vergeving, moreel zelfonderzoek en het streven naar een betere mens vallen daarin niet weg te denken.

Een gedegen kennis van het christendom is een basisvoorwaarde voor een brede intellectuele vorming. Ieder kind in Vlaanderen is daarom gebaat bij christelijk godsdienstonderwijs, of het nu gelovig is of niet, christelijk is of moslim. Zulke kennis werkt emanciperend, bovenal voor kinderen van niet-westerse migratieherkomst. Het stelt hen in staat de wortels van onze moraliteit te vatten en onze kunst en literatuur te interpreteren. Ontzeg hen die inzichten niet ter wille van ondoordachte opvattingen over inclusie en moderniteit.

De verhalen uit het Oude en het Nieuwe Testament vormen nog altijd de basis van onze morele cultuur