Zelfs perfecte migrant zal voor helft Vlamingen nooit Vlaming zijn
De taal leren, onze wetten respecteren en het staatsburgerschap dragen zijn essentiële stappen om echt Vlaming te worden. Maar zelfs die hordes nemen is niet genoeg voor een meerderheid van de Vlamingen, blijkt uit De Stemming.
Niet-westerse migranten moeten zo veel mogelijk onze
cultuur en onze gewoonten overnemen, vindt een overgrote meerderheid (76 procent) van de Vlamingen. Assimilatie is de enige manier om een plaatsje te veroveren in de maatschappij. Daarvan zijn zowel kiezers van Groen (57 procent) als die van Vlaams Belang (90 procent) overtuigd.
De taal leren, de wetten respecteren en het staatsburgerschap dragen zijn daarbij de belangrijkste criteria. Het állerbelangrijkste vinden we Nederlands leren: in de ogen van 81 procent van de respondenten is dat de cruciale voorwaarde. Die resultaten blijken uit De Stemming, een bevraging bij 1.884 Vlamingen die de Universiteit Antwerpen en de VUB uitvoerden in opdracht van De
Standaard en VRT.Nws.
Onmogelijke opdracht
Maar de weg naar die Vlaamse identiteit is bezaaid met hordes waar nieuwkomers maar heel moeilijk over springen, of die ze zelfs onmogelijk kunnen nemen. Zo vindt meer dan de helft van de Vlaamse kiezers (55 procent) dat geboren zijn in ons land een voorwaarde is om zich ‘echt’ Belg of Vlaming te mogen noemen. Nieuwkomers
kunnen er per definitie niet bijhoren, zeggen ze, wat ook hun inspanningen mogen zijn.
‘Hoofddoeken of halalproducten horen hier eigenlijk niet thuis’, zegt Stefaan Walgrave, politicoloog (UA), die de bevraging samen met Jonas Lefevere (VUB) organiseerde. ‘Over die kenmerken van een evident verschil in cultuur zeggen heel wat mensen: “We vinden dat niet tof.”’
Die mening leeft het sterkst bij kiezers van Vlaams Belang: 73 procent van hen vindt dat je hier geboren moet zijn. Het zwakst is die aanwezig bij Groen, hoewel toch nog bijna een derde van zijn kiezers (28 procent) een deterministische visie op de samenleving aanhangt. Ouders en grootouders hebben die uit ons land komen, is een voorwaarde voor 60 procent van de Vlaams Belang-kiezers. Ook bij de groenen houdt 17 procent daaraan vast. Christelijk zijn vinden we doorgaans van ondergeschikt belang.
Over het algemeen geldt dat hoe rechtser de kiezer is, hoe strenger hij is voor nieuwkomers. Een uitzondering is de PVDA: de kiezers van de meest linkse partij in Vlaanderen stellen strengere voorwaarden dan Groen.
En die voorwaarden mogen gerust nóg strikter als het van de Vlaming afhangt. Partijen moeten volgens de bevraging ook meer met het thema bezig zijn. Dat vindt vooral de Vooruit-kiezer, die naar rechts lijkt op te schuiven. Ook meent een meerderheid van de Vlamingen dat het nog moeilijker moet worden voor migranten om de Belgische nationaliteit te krijgen.
Praktijktests
Maar eens in België, mogen nieuwkomers niet onrechtvaardig worden behandeld. Een meerderheid vindt bijvoorbeeld dat de overheid praktijktests moet uitvoeren om te controleren op discriminatie bij aanwervingen. Ook kiezers van Vlaams Belang, die het meest gekant zijn tegen migratie, zijn daarvan overtuigd.
‘Er lijkt een soort strengheid aan de ingang te bestaan,’ zegt Walgrave, ‘maar eens migranten hier zijn, vinden we wel dat ze rechtvaardig moeten behandeld worden. En dan mag de overheid zelfs straf ingrijpen.’
Een meerderheid van de Vlamingen toont zich ook goedhartig in het Oekraïense conflict: zeven op de tien kiezers zeggen vluchtelingen te willen verwelkomen (DS 5 mei).
Toch is de bereidheid om zelf mensen op te vangen veel kleiner. En niet elke vluchteling is gelijk: zelfs linkse kiezers verwelkomen liever Oekraïners dan Syrische vluchtelingen.
Eens ze in België zijn, vinden we dat nieuwkomers niet onrechtvaardig behandeld mogen worden
In een nek-aannekrace met de
N-VA blijft Vlaams Belang vandaag nipt de grootste partij in De Stemming, het jaarlijkse opinieonderzoek van De Standaard en VRT Nws. Bovendien blijkt uit het onderzoek dat Vlaams Belang het trouwste kiezerspubliek heeft van alle partijen: 92 procent van de kiezers van 2019 zeggen ook in 2024 op de partij te zullen stemmen. Maar waar staan de Vlaams Belang-kiezers voor? En wat bindt hen aan de partij?
‘Zakkenvullers’
Dat Vlaams Belang vandaag de foertstemmen binnenhaalt, is een understatement. In De Stemming zijn hun kiezers veruit het meest negatief over alle regeringsniveaus. Meer, 51 procent geeft aan dat de democratie bedreigd is. Het is ook veelzeggend dat bij Vlaams Belang bovengemiddeld veel respondenten aangeven dat alle politici ‘zakkenvullers’ of ‘poenpakkers’ zijn.
Het hoeft ook niet te verbazen dat de Vlaams Belang-kiezers migratie en criminaliteit het hoogst op hun prioriteitenlijstje plaatsen. Dat strookt perfect met de thema’s die de partij effectief weet te claimen. ‘We stellen vast dat het bij het Vlaams Belangelectoraat telkens om twee zaken draait: de afkeer voor het politieke systeem en de politici, samen met het aantrekkelijke thema migratie’, zegt politicoloog Stefaan Walgrave (UAntwerpen). ‘Een hardere aanpak van migratie spiegelt de partij dan ook voor als de oplossing voor veel problemen. En de kiezers zitten op dezelfde golflengte. Ze identificeren zich sterk met hun partij.’
Dat laatste maakt ook dat de Vlaams Belang-kiezers volgens Walgrave ‘de meest foute inschatting hebben over de realiteit’ wat migratie betreft. Zo geeft 62 procent van de kiezers aan dat het aantal inwoners van allochtone afkomst sterk gestegen is de voorbije jaren, terwijl het volgens het Belgische statistiekbureau Statbel maar om een lichte stijging gaat. Ter vergelijking: bij de N-VA-kiezers sprak maar 32 procent over een sterke stijging. Ook in vergelijking met alle andere kiezers leeft het Vlaams Belang-electoraat op dat vlak in een eigen realiteit.
Asielaanvragen overschat Hetzelfde geldt voor de stelling over het aantal goedgekeurde asielaanvragen de voorbije jaren. Daar denkt 78 procent van de Vlaams Belang-kiezers ten onrechte dat het aantal is gestegen. ‘Dat burgers de meest foute inschattingen maken over de thema’s waar ze het meest wakker van liggen, is logisch’, zegt Walgrave. ‘Juist omdat in hun ogen het probleem zo groot is, gaat het om het belangrijkste item. Dat zien we ook bij Groen-kiezers die het meest alarmistisch zijn over sommige klimaatindicatoren.’
De Vlaams Belang-kiezers onderscheiden zich op dat klimaatthema bovendien sterk van alle andere
kiezers. Het is het enige electoraat waar een kleine meerderheid
(54 procent) akkoord gaat met de stelling dat de gevolgen van de klimaatverandering overdreven worden. Ze vinden ook als enigen
‘De kiezers van Vlaams Belang zijn het meest klimaatsceptisch’
Stefaan Walgrave
Politicoloog UAntwerpen
dat er al te veel maatregelen worden genomen om de klimaatopwarming te voorkomen. Hun actiebereidheid voor het klimaat ligt ook veruit het laagst.
‘Die kiezers kunnen gerust het meest klimaatsceptisch worden genoemd’, zegt Walgrave. ‘Ze springen er op dat vlak echt uit. Het toont hoe migratie en klimaat vandaag op dezelfde politieke breuklijn liggen.’
Cordon creëert loyauteit
Het sterke wij-zij-gevoel van de Vlaams Belang-kiezers blijkt ten slotte ook uit de populariteit van voorzitter Tom Van Grieken. Hij scoort sterk op de vierde plaats, maar heeft nauwelijks aantrekkingskracht buiten zijn achterban. ‘Als je de paria van de politiek bent en wordt uitgesloten, neemt de wederzijdse liefde tussen partij en kiezer toe’, zegt Walgrave. Ook de heftige reacties van sommige respondenten over het cordon sanitaire zijn daar een uiting van. ‘We kunnen niet zeker zeggen dat het cordon de partij groter maakt, maar wel dat het de kiezers nog trouwer maakt aan de partij. Op dat vlak is de uitspraak van Vlaams Blokstichter Karel Dillen – “het cordon is onze beste levensverzekering” – heel correct gebleken.’
Van Grieken wil zelf niet te veel conclusies trekken uit het onderzoek. ‘Dat onze kiezers loyaal zijn, is ook omdat wij loyaal blijven aan ons programma’, zegt hij. ‘Maar onze kiezers denken niet anders dan de doorsnee Vlaming. Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat de N-VA en Vlaams Belang communicerende vaten zijn.’
Het pessimisme wijt Van Grieken vooral aan ‘kiezers die zich uitgesloten voelen van het beleid en zich minder terugvinden in de berichtgeving van de media.’
Lees de andere aflevering van De Stemming 2022 op onze site.