Zomerse coronagolf in de maak
Het Europese gezondheidsinstituut ECDC waarschuwt voor een stijging van het aantal coronagevallen de komende weken. ‘Bij elke nieuwe variant denken we tevergeefs dat het bij ons anders zal lopen dan elders.’
Het ECDC stelt vast dat de nieuwe coronavarianten BA.4 en BA.5 ook in Europa in opmars zijn. ‘Ze kunnen een beduidende stijging van het aantal covid-gevallen in Europa veroorzaken in de komende weken en maanden’, klinkt het.
1
Komt er bij ons ook een zomergolf? ‘Dat zit er dik in’, zegt Tom Wenseleers, professor evolutionaire biologie (KU Leuven). De nieuwe omikronvarianten (BA.4 en BA.5) van het coronavirus blijken zich immers nog sneller te verspreiden dan BA.2, de variant die ook bij ons nog dominant is. Dat zagen we eerder ook al in Zuid-Afrika, waar de varianten een nieuwe golf inluidden.
‘Bij elke nieuwe variant denken we tevergeefs dat het bij ons anders zal lopen dan elders in de wereld’, zegt Wenseleers. ‘We hadden een reden om dat te denken: onze BA.2-golf was groter dan in Zuid-Afrika, en de nieuwe varianten zijn er nauw mee verwant. De hoop leefde dat die opgebouwde immuniteit na infecties met BA.2 de verspreiding iets meer zou afremmen.’
Maar dat is niet het geval: de snelheid waarmee BA.5 in Portugal BA.2 verdringt, ligt even hoog als in Zuid-Afrika. Dat stelt Wenseleers ook vast in België, maar dan voor BA.4. Idem in Groot-Brittannië, maar dan voor beide nieuwe varianten.
Op basis van de groeisnelheden valt af te leiden dat het reproductiegetal (R) onder dezelfde omstandigheden de helft hoger ligt bij BA.4 en BA.5, in vergelijking met BA.2. Vandaag steekt elke geïnfecteerde 0,85 anderen aan. Dat is minder dan één, dus daalt het aantal besmettingen. Maar eenmaal de nieuwe subvariant dominant is, stijgt dat boven 1 en trekt een nieuwe golf zich op gang.
2
Wordt het BA.4 of BA.5?
BA.4 en BA.5 verdringen BA.2 met ongeveer dezelfde snelheid. ‘Er is weinig verschil, dus is het lastig om voorspellingen te maken’, zegt Wenseleers. ‘In Zuid-Afrika komt in de ene provincie BA.4 sterk opzetten, in de andere BA.5.’ Mogelijk speelt een rol welke subvariant eerst zijn intrede deed. Bij ons was dat BA.4. In Portugal is het inmiddels de BA.5-variant die het pleit wint. Die zou daar volgens het ECDC volgende week al dominant zijn. Op basis van de erg voorlopige cijfers verwacht Wenseleers dat BA.4 bij ons tegen midden juni de dans zal leiden.
3
Moeten we ingrijpen?
‘Ik denk niet dat we in de zomer zullen moeten verstrengen’, zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano). ‘Op een gegeven moment zullen de besmettingen stijgen, maar dat is het punt niet. Het gaat om de druk op de ziekenhuizen.’ Als het aantal besmettingen stijgt, is het aannemelijk dat de ziekenhuisopnames volgen. In Zuid-Afrika worden weinig mensen ernstig ziek. Ook ECDC stelt dat er geen aanwijzingen zijn dat BA.4 en BA.5 een ander ziekteverloop veroorzaken dan de eerdere omikron-varianten.
‘Ik denk niet dat we een zware golf gaan krijgen in de ziekenhuizen’, zegt Van Gucht. Wat helpt, is dat de situatie in de ziekenhuizen genormaliseerd is. Afgelopen weekend is het aantal covid-patiënten op intensieve zorg voor het eerst in ruim negen maanden onder de 100 gezakt. Ook Wenseleers denkt, op basis van de situatie in Zuid-Afrika, dat het aantal ziekenhuisopnames zal meevallen. ‘Steeds minder besmettingen leiden tot een opname, vermoedelijk vooral door de opgebouwde immuniteit.’
4
Is het wel verstandig om de barometer net nu in de schuif te stoppen?
Nu het ECDC waarschuwt voor een beduidende stijging van het aantal coronagevallen, zijn de regeringen van plan om de barometer in de schuif te stoppen die aangeeft wanneer de regeringen moeten ingrijpen. Kunnen wie die dan beter behouden? ‘Het allerbelangrijkste is om duidelijk te communiceren’, zegt Van Gucht. ‘De boodschap luidt: de pandemie is mogelijk nog niet gedaan, mondmasker zullen in de toekomst misschien opnieuw nodig zijn, ventilatie blijft belangrijk. Of je die boodschap al dan niet koppelt aan de barometer, is minder van belang.’
5
Moeten we snel een tweede booster geven vóór de golf er aankomt?
Dat zal gebeuren. Rusthuisbewoners krijgen voor de zomer een vierde prik. Bij thuiswonende 80-plussers valt de komende weken een uitnodiging in de bus. Maar jongere senioren staan voorlopig voor na de zomer ingepland, zegt Dirk Ramaekers, voorzitter van de Taskforce Vaccinatie.
De bescherming van een derde prik neemt af naarmate de tijd vordert. Voor de hoogbejaarden is het het langst geleden dat ze de opfrissingsprik kregen. Uit de laatste cijfers van Sciensano blijkt dat geboosterde 65-plussers bijna net zo vaak in het ziekenhuis belanden als hun nietgevaccineerde leeftijdsgenoten: de bescherming is teruggelopen tot 25 procent. Dat staat in contrast met de Britse cijfers: drie maand (of langer) na de derde prik belanden driedubbel geprikte 65-plussers ruim zes keer minder vaak in het ziekenhuis na een omikronbesmetting.