En plots lijkt Rusland aan de winnende hand

In de Donbas kantelt de oorlog in het voordeel van de Russen. Vergroot dit de kans op ‘ernstige’ vredesonderhandelingen? De Oekraïense president Zelenski rekent vooral op nog zwaardere wapens.

Oorlog is een raar beest. Sinds de Russische invasie was de belangrijkste ‘verhaallijn’ dat het Russische leger zich grandioos had verkeken op de weerbaarheid van de Oekraïners. De aanval op Kiev mislukte en ook in Charkov en Odessa, de tweede en derde stad van het land, bereikten ze hun doel niet.

Maar de Russen slaagden er wel in een landcorridor te veroveren die de Krim verbindt met Rusland en ook in de Donbas krijgen de Oekraïners het almaar moeilijker. Severodonetsk ondergaat hetzelfde brutale lot als Marioepol. Als de strategisch belangrijke stad valt, is de hele provincie Loehansk in handen van Rusland. Het kan zich dan volledig concentreren op de provincie Donetsk.

Precisieraketten

Om het tij te keren hebben de Oekraïners dringend (nog) zwaardere wapens nodig. Die moeten van de VS en het VK komen, de westerse bondgenoten die het verst willen gaan in de bewapening van het Oekraïense leger. Sinds vorige week draait het debat om de levering van een geavanceerd raketsysteem. Het Multiple Launch Rocket System (MLRS) kan precisieraketten afvuren met een bereik van 300 kilometer. ‘Als het Westen echt wil dat we winnen, is het misschien tijd voor de MLRS. Het is lastig vechten als je wordt aangevallen vanop 70 kilometer en je niks hebt om je mee te verdedigen’, twitterde Mychajlo Podoljak, politiek adviseur van president Zelenski.

Maar raketten met een bereik 300 kilometer worden in Moskou gezien als een nieuwe provocatie. Poetin liet al weten dat daarmee een rode lijn overschreden wordt. Welke gevolgen de Russische president daaraan verbindt, is onduidelijk. Of de waarschuwing ernstig genomen moet worden, blijft gissen. In Washington is de knoop nog niet doorgehakt, ‘maar we beseffen heel goed dat de klok tikt’, zei Pentagon-woordvoerder John Kirby. Waarschijnlijk valt deze week de beslissing. Het compromis kan zijn dat Oekraïne de lanceerders krijgt, maar dat de raketten minder ver reiken dan 300 kilometer.

Zelenski hoopt snel groen licht te krijgen. Hij blijft er ook bij dat de Donbas op termijn helemaal heroverd kan worden. Maar militaire analisten vinden dat scenario almaar ongeloofwaardiger. Ook de landcorridor in het zuiden lijkt voor lange tijd verloren.

Dat Rusland militair de overhand krijgt, maakt ook die andere vraag urgenter: hoe stopt deze oorlog? Wanneer wil Poetin aan tafel gaan met Zelenski? De Russische president kreeg die vraag afgelopen weekeinde opnieuw op zijn bord. In een lang telefoongesprek drongen de Franse president Macron en de Duitse bondskanselier Scholz aan op vredesgesprekken. Veel meer dan de Britten en de Amerikanen hopen zij op een onderhandelde uitweg.

Maar hun ‘gepraat’ met Poetin verdeelt Europa. Vooral in de Baltische staten klonk gisteren zware kritiek. ‘Zijn ze hersendood?’, vroeg het Estse parlementslid Marko Mihkelson zich luidop af. De Balten vrezen dat de beide leiders Zelenski onder druk zullen zetten om rond de tafel te zitten en in te stemmen met landverlies. Volgens Artis Pabriks, de vicepremier van Letland, hebben de beide ‘zogenaamde westerse leiders geen besef van de politieke realiteit’.

Op korte termijn lijken onderhandelingen een utopie. Zeker nu Poetin het gevoel krijgt dat hij aan de winnende hand is, zal hij blijven doorvechten. De vraag is zelfs of hij genoegen neemt met de Donbas. ‘Als hij al wil instemmen met een staakt-het-vuren, is dat vooral om zijn leger op krachten te laten kovan men’, zegt Eitvydas Bajarunas, de Litouwse ambassadeur voor Rusland.

Op welke voorwaarden wil Zelenski – de uiteindelijk beslissing ligt bij hem – een akkoord tekenen? Op dit moment is het ondenkbaar dat hij instemt met het verlies van de Donbas en het zuiden. Maar de Oekraïense president stuurt tegenstrijdige signalen de wereld in. Vorige week zei hij dat de oorlog moet eindigen met een diplomatieke oplossing, niet met een grote militaire overwinning. Hij heeft zich ook al afgevraagd hoeveel soldaten hun leven nog moeten geven.

Maar dat geldt natuurlijk ook voor Poetin. Hoe langer de oorlog duurt, hoe meer verliezen hij moet slikken. Dat ook Rusland door zijn troepen raakt, werd afgelopen weekend duidelijk. Poetin ondertekende een wet die de leeftijdsgrens voor nieuwe rekruten – die op 40 jaar lag – opheft. En dan zijn er natuurlijk nog de sancties die almaar sterker bijten. Het maken van nieuwe wapens wordt moeilijker omdat Rusland geen westerse technologie meer krijgt.

Het kan natuurlijk ook zomaar zijn dat de kansen in de Donbas nog keren. Volgens het Institute for the Study of War zet het Russische leger onevenredig veel manschappen en middelen in om Severodonetsk te veroveren. ‘Wie ook de stad in handen krijgt, het Russische offensief zal nadien operationeel en strategisch over zijn hoogtepunt zijn.’

In een lang telefoongesprek met Poetin drongen Macron en Scholz aan op vredesgesprekken