De man wiens naam Poetin nooit uitspreekt
Vanavond om 22.05 uur op Canvas, ook op VRT Nu
¨¨¨¨è ‘Als ik vermoord word, laat het dan een saaie herdenkingsfilm zijn’, zegt Aleksej Navalny tegen de Canadese regisseur Daniel Roher. ‘Laten we er liever een thriller van maken.’ Navalny, de bekendste tegenstander van de Russische president Poetin, zit momenteel in een Russisch strafkamp. En wat een thriller is deze documentaire over zijn vergiftiging.
Canvas zendt Navalny vanavond uit, nog geen week nadat de Russische oppositieleider ook in beroep werd veroordeeld tot negen jaar cel wegens oplichting en minachting van de rechtbank. Eerder kreeg hij al 2,5 jaar cel. De documentaire, opgenomen voor de oorlog in Oekraïne uitbrak, portretteert hem als een warme familieman die (politieke) Tiktokfilmpjes maakt met zijn dochter, maar vooral als een onbevreesd charismatische leidersfiguur. Het contrast is groot met de houterige persconferenties waarop Poetin zich in bochten wringt om toch maar Navalny’s naam niet uit te spreken.
Roher is erbij wanneer Navalny in Duitsland herstelt van de vergiftiging die hem bijna het leven kostte. In augustus 2020 werd de Kremlincriticus doodziek op een vlucht van de Siberische stad Tomsk naar Moskou. Later bleek dat hij werd vergiftigd met novitsjok. Vlak voor de moordpoging voelde Navalny al dat er stront aan de knikker was: toen hij in Siberië een film opnam over plaatselijke corruptie, was er niemand van de politie die zijn ploeg wegjoeg. ‘Ik had de rare gewaarwording dat het een gebrek aan respect was. Ik ben hier, waar is mijn politie?’
Christo Grozev van het onderzoekscollectief Bellingcat legt uit hoe hij de agenten van de Russische geheime dienst FSB opspoorde die de vergiftiging uitvoerden. De ‘Bulgaarse nerd met een laptop’ kon via vluchtgegevens en telecomdata die hij kocht op de zwarte markt achterhalen dat vijf FSB-agenten Navalny al volgden sinds hij presidentskandidaat was. IJzingwekkend is de passage waarin Navalny zelf belt met mannen die vermoedelijk betrokken waren bij de vergiftiging. Wanneer Konstantin Koedrjavtsev aan de telefoon uitlegt hoe hun plannen in de war werden gestuurd, slaat Grozev hoofdschuddend de handen voor het gezicht. Ze kunnen amper geloven dat de man in hun val loopt en alles bekent. ‘Arme kerel, ze zullen hem vermoorden’, zegt Navalny. Hij kan een cynisch lachje niet onderdrukken.
Navalny toont ook de mediastrateeg: Navalny beslist om het telefoongesprek pas vrij te geven na de persconferentie waarin Poetin alle betrokkenheid van het Kremlin heeft ontkend. Nadat hij uit Duitsland is teruggekeerd en meteen door de Russische politie is opgepakt, gooit zijn team een docu over Poetins luxeverblijf aan de Zwarte Zee online. Koedrjavtsev is nog steeds vermist, meldt Navalny als laatste stomp in de maag.
IJzingwekkend is de passage waarin Navalny zelf belt met mannen die hem probeerden te vergiftigen