Geopolitiek schaken op hoog niveau

In het wereldje van de internationale schaakgrootmeesters zijn de Russen traditioneel goed vertegenwoordigd. Ook Vladimir Poetin is een schaker, maar dan op het wereldtoneel. Zijn voorstel om de graanhandel te hervatten in ruil voor het opheffen van sancties, zou je een meesterzet kunnen noemen als het niet zo cynisch was.

De Oekraïense graanoogst kan niet verhandeld worden zolang de havens aan de Zwarte Zee geblokkeerd zijn door Russische oorlogsschepen. De Russische president wil de graanschepen graag vrije doorgang bieden, op voorwaarde dat de economische sancties tegen zijn land versoepeld of opgeheven worden. In één beweging hoopt Poetin daarmee de krachtverhoudingen te veranderen. Als zijn plan lukt, is niet langer hijzelf de booswicht, omdat hij zonder reden een buurland platwalst, maar is het de Europese Unie die de graantoevoer naar hulpeloze landen als Egypte of Tunesië tegenhoudt.

Voor heel wat niet-westerse landen is solidariteit met Oekraïne helemaal niet zo vanzelfsprekend. Daar leeft vooral het gevoel van onrechtvaardigheid over de effecten van eventuele nevenschade. Die effecten kunnen groot zijn. In het ergste geval gaat het in die landen om leven en dood – hongerdood om precies te zijn. De Verenigde Naties hebben al meermaals gewaarschuwd tegen de mogelijke toename van de honger in de wereld door de geblokkeerde graanhandel.

Dat Poetin de Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft uitgekozen om zijn plan bredere aandacht te geven, toont aan dat hij de krachtsverhoudingen op het schaakbord uitstekend weet in te schatten. Turkije is immers een zwakke schakel in het westerse bondgenootschap. Het land is wel lid van de Navo, maar neemt niet deel aan de westerse sancties tegen Moskou. Het is bovendien een regionale grootmacht die de toegang tot de Zwarte Zee via de Bosporus controleert. Het is zeker niet ondenkbaar dat Erdogan bereid is Poetin hand-en-spandiensten te leveren als hij daarmee op een goed blaadje kan komen te staan bij andere landen in het Midden-Oosten.

Dat Europa ingaat op de provocatie en de sancties versoepelt, is uiteraard ondenkbaar. Het tegendeel is waarschijnlijker: dat de laatste aarzelingen om Moskou droog te leggen, worden weggenomen. Dat verhardt het conflict en zal de complexiteit op het wereldtoneel doen toenemen. Vrede komt er niet door dichterbij. En precies daar is Poetin op uit.

Als Poetins plan lukt, is niet langer hijzelf de booswicht, omdat hij zonder reden een buurland platwalst