Pesticiden: uitgewerkt of ongenaakbaar?
Belgen en pesticiden houden er een giftig maar standvastig huwelijk op na. Nochtans zijn er genoeg alternatieven voorhanden. ‘We denken onterecht dat gecertificeerde producten in de winkelrekken deugen.’
Pesticiden blijven alomtegenwoordig in de Belgische landbouw, waterlopen en tuinen. De laatste verkoopcijfers dateren van 2019, toen rolde 5.867.758 kg pesticiden over de toonbank. Ondertussen scheert België hoge toppen in de Europese lijstjes van slechte leerlingen: het wateroppervlakte wemelt van de pesticiden en een derde van onze appelen en peren bevat zelfs pesticiden van de schadelijkste soort. Ook in de Vlaamse tuinen blijft het gebruik populair. De recentste studie uit 2017 toont aan dat ongeveer de helft van de Vlamingen naar pesticiden grijpt om oprit of terras onkruidvrij te maken. Niet te verwonderen dat minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het gebruik ervan drastisch wil terugschroeven (DS 30 mei).
Onkruidverdelgers zoals Roundup werden in 2018 uit de winkelrekken verbannen, omdat ze de ‘waarschijnlijk kankerverwekkende’ stof glyfosaat bevatten, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie. Maar hun afwezigheid was van korte duur. De producenten vervingen de schadelijke stof door een iets minder schadelijke stof genaamd pelargonzuur en brachten hun waar weer op de markt. ‘Wij raden particulieren af om die producten te kopen’, zegt Geert Gommers van Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren)’, ook al zijn die legaal verkrijgbaar in de winkel.’
Pelargonzuur naar voren schuiven als een ecologisch alternatief voor glyfosaat is volgens Gommers te kort door de bocht. ‘Pelargonzuur heeft zijn naam niet gestolen: het verzuurt de bodem en indirect ook de waterlopen. Mensen gebruiken het om mossen en onkruiden te verdelgen op hun oprit, maar staan er niet bij stil dat die glooit. Het zuur vloeit dan weg via straatkolken en komt in het watersysteem terecht.’
Dat komt de biodiversiteit in het watersysteem niet ten goede. ‘Elk organisme heeft een plaats en functie in het ecosysteem. De verzuring van het watersysteem is dus niet alleen nefast voor de insecten in en op het water, maar ook voor de dieren die de insecten op hun bord krijgen.’
‘De effecten en neveneffecten van pesticiden zijn een slecht onderzocht thema’
Voegenkrabber
Gommers gebruikt het woord onkruid met tegenzin. ‘Onkruid bestaat niet. Wel zijn er planten die mensen liever niet zien groeien op hun erf.’ Om die planten te verdrijven, stelt Gommers enkele concrete maatregelen voor. ‘Beperk de ruimte van je terras, niemand heeft een terras van 50 vierkante meter nodig’, zegt hij. ‘De ongewenste plantjes tussen de voegen van je terras zijn makkelijk te vermijden:
Dirk Maes (Inbo) onkruid groeit welig in stofdeeltjes, af en toe borstelen doet het nodige. Wie daar niet toe komt, kan de plantjes achteraf verwijderen met een hark of voegenkrabber. Daar bestaan tegenwoordig ergonomisch verantwoorde modellen voor.’ Maar de beste oplossing is volgens Gommers de ongewenste planten vervangen door planten naar wens: ‘Tussen kasseien kun je bijvoorbeeld kruiptijm zaaien, dat is dan weer een esthetisch verantwoord alternatief.’
Gommers is ervan overtuigd dat de vier ingrepen pesticiden overbodig maken. ‘En ze zijn op de koop toe simpel en veel minder duur dan pakweg een bus Roundup’, besluit hij.
Bestrijden met beestjes
Inez Vermeeren van Biogroei komt met nog een vijfde alternatieve onkruidbestrijding aanzetten. ‘Beestjes moet je bestrijden met beestjes’, zegt ze. ‘Larven van lieveheersbeestjes werken bijvoorbeeld veel efficiënter tegen bladluizen dan schadelijke producten.’
Wie benieuwd is naar recenter onderzoek naar de gevolgen van pesticiden op de biodiversiteit, blijft in Vlaanderen op zijn honger zitten. ‘De effecten en neveneffecten zijn een slecht onderzocht thema’, zegt Dirk Maes, wetenschappelijk medewerker van het Inbo (Instituut voor natuur- en bosonderzoek). ‘Door het gebrek aan Belgisch onderzoek naar de rechtstreekse of onrechtstreekse gevolgen van pesticiden, is er veel buikgevoel gemoeid bij het uitzetten van Belgische beleidsplannen. In Nederland staan ze iets verder, onderzoek toont er aan dat pesticiden wel degelijk schadelijk zijn voor de biodiversiteit, vooral door het uitwaaien ervan naar naburige natuurgebieden.’
Wetenschappelijk medewerker