Als er een zomergolf komt, hoeft die niet groot te zijn
Zuid-Afrika en Portugal hebben het ergste van hun golf met de nieuwe subvarianten van omikron al achter de rug. Die golven passeerden zonder veel ophef.
De snel verspreidende omikronvariant van het coronavirus veroorzaakte ongeziene besmettingspieken wereldwijd. Maar zo snel de omikronvariant BA.1 kwam, zo vlot werd hij alweer weggedrukt door een andere klant uit de omikronstal. BA.2 veroorzaakte in heel wat landen een snelle nieuwe piek – ook in België – al viel die veel lager uit dan die van BA.1.
Nauwelijks enkele maanden later staan alweer zonen en dochters van BA.2 te popelen om een vadermoord te plegen. BA.5 leidt ondertussen de dans in Portugal. BA.2.12.1 is dominant in de VS en BA.4 en BA.5 maakten er een duobaan van in Zuid-Afrika.
De nieuwe omikron-afstammelingen slagen er uitstekend in om de nog maar pas opgebouwde BA.1-immuniteit te omzeilen. Wie met BA.1 besmet geraakte – en dat zijn er dus heel wat – is relatief goed beschermd tegen een nieuwe besmetting met BA.2 en zeker BA.1. Maar dat is bij de nieuwere varianten veel minder het geval, zo blijkt uit verschillende labostudies. BA.4 en BA.5 omzeilen ook de bescherming die een BA.2-besmetting biedt.
De gevolgen laten zich raden: de nieuwe varianten breken door, en als ze dat doen, veroorzaken ze een nieuwe golf. Dat gebeurde in ZuidAfrika, Portugal en de VS. Het Europese gezondheidsinstituut ECDC waarschuwde dat in heel Europa de besmettingen significant kunnen toenemen in de komende weken en maanden (DS 17 mei).
Ziekmakender bij hamsters Maar het goede nieuws is dat de eerste nieuwe omikrongolven ook snel weer gaan liggen, zonder grote impact op de samenleving. In ZuidAfrika is de golf duidelijk over zijn piek heen. En ook in Portugal worden alweer minder nieuwe besmettingen vastgesteld (zie grafiek).
Of de nieuwere varianten ziekmakender zijn, is nog onduidelijk.
Niet-gevaccineerde hamsters die met BA.4 of BA.5 besmet worden, worden zieker dan na een besmetting met BA.2. Ze hadden meer last van ademhalingsproblemen. Ook in menselijke longcellen verspreiden de nieuwere omikronvarianten zich sneller, blijkt uit dat onderzoek. Hoe zich dat in de praktijk vertaalt, valt te bezien.
In Zuid-Afrika en Portugal stegen met het aantal besmettingen ook de ziekenhuisopnames en overlijdens, maar de tol lag gevoelig lager dan bij vorige golven.
In Zuid-Afrika werd de vijfde golf, die aangewakkerd werd door BA.4 en BA.5 nauwelijks opgemerkt in het dagelijkse leven. Dat geldt ook voor Portugal. ‘De impact op het dagelijkse leven en de ziekenhuizen is erg beperkt’, zegt de Portugese viroloog Pedro Simas (Katholieke universiteit van Portugal) aan De Standaard. Midden april liet Portugal de mondmaskerplicht varen, behalve in de zorg en het openbaar vervoer. ‘Dat kan een rol hebben gespeeld. Al zal dat beperkt geweest zijn: vóór BA.5 was het leven zo goed als weer normaal’, zegt Simas. ‘De golf wordt vooral aangedreven door BA.5, die zich nog makkelijker verspreidt dan de eerdere omikronvarianten.’
Een meerderheid van de Portugezen kantte zich tegen de afschaffing van de mondmaskerplicht, blijkt uit een recente bevraging. Maar een herinvoering zou een vergissing zijn, vindt Simas. ‘De bevolkingsimmuniteit is hoog, en risicogroepen zijn goed beschermd met opfrissingsprikken. Een natuurlijke verspreiding van het virus in de lente en zomer, in een goed beschermde bevolking, zal de bevolkingsimmuniteit robuuster maken. Zo zijn we beter voorbereid op de komende herfst en winter.’
‘De impact op het dagelijkse leven en de ziekenhuizen is erg beperkt’
Pedro Simas Portugese viroloog
Onschuldig is de nieuwe omikrongolf nochtans niet. Volgens de laatste cijfers sterven gemiddeld 31 Portugezen per dag aan covid. Tijdens de piek van vorige omikrongolf, begin februari, waren dat er 52. Ter vergelijking: in januari 2021, toen de vaccinatiecampagne nog op gang moest komen, telde Portugal 288 covid-doden per dag.
Half juni dominant bij ons Uit de laatste cijfers van UZ Leuven blijkt dat BA.4 en BA.5 in ons land samen goed zijn voor ongeveer 7 procent van de besmettingen, al is dat waarschijnlijk een onderschatting. Beide varianten kunnen sneller worden opgespoord, omdat ze – in tegenstelling tot BA.2 – bij de PCR-test een S-gen drop-out laten optekenen. Daaruit blijkt dat 20 tot 30 procent van de recente stalen vermoedelijk BA.4 of BA.5 zijn. Uit eerdere berekeningen van biostatisticus Tom Wenseleers (KU Leuven) blijkt dat die nieuwe omikronvarianten tegen midden juni bij ons dominant zullen zijn.