Waarom er geen winnaars zijn in Depp vs. Heard
Het doek is gevallen over het proces van Johnny Depp versus Amber Heard. Beide partijen likken hun wonden. Maar terugblikkend blijft de vraag: is er eigenlijk wel een winnaar?
Op Twitter, Tiktok, Instagram en Facebook is het ook een dag na de uitspraak in de zaak Depp versus Heard nog the talk of the town: kamp-Depp juicht, kamp-Heard is boos, gekwetst en ontgoocheld en zint misschien op beroep. Dat het verdict een stap achteruit is inzake vrouwenrechten, klinkt het daar. Onzin, aldus kampDepp. Menige vrouw in dat kamp stelt het onomwonden op Twitter: als ik ooit het slachtoffer ben van partnergeweld, wil ik niet dat Amber Heard mij vertegenwoordigt. Heards persoonlijkheid – in de rechtszaal intussen al publiekelijk gedissecteerd als ‘borderline’ en ‘theatrale persoonlijkheidsstoornis’ – lijkt voor veel vrouwen belangrijker dan het feit dat ze als vrouw een identificatiefiguur zou kunnen zijn.
Jury, geen rechter
Het blijft, ook na zes weken live uitgezonden verhalen uit een ter ziele gegaan huwelijk, voor een buitenstaander moeilijk om de vinger te leggen op wat de zaak nu precies heeft opgebracht voor wie. Oké, Depp heeft zijn leven terug, zo reageerde hij op het vonnis, want het etiket van vrouwenmishandelaar is van zijn voorhoofd gewist. Al had een Britse rechter daar in november 2020 anders over beslist. Ook dat voelt verwarrend, al zijn er wel een paar verklaringen voor. In Londen kwam de zaak voor een rechter; in deze zaak tegen Heard werd beslist door een jury. Dat kan een verschil gemaakt hebben, net als de aard van het bewijsmateriaal en de getuigenissen van Heard, die misschien een ander licht op de zaak hebben geworpen.
Depp heeft in elk geval gelijk gekregen van de jury en komt officieel als winnaar uit deze zaak. Toch ziet echtscheidingsadvocaat Claudia Van de Velde geen winnaar: ‘Zelfs als je wint, heb je in zo’n zaak heel veel verloren. Bakken geld aan advocaten, om te beginnen, maar ook privacy. Alles wordt opgeofferd om toch maar gelijk te halen. Wat rest er? Een gat in je ziel? En was het dat allemaal waard?’
Wie de rechtszaak gevolgd heeft, weet intussen hoe ze er allebei zijn uitgekomen: het beeld van hun leven samen was allesbehalve fraai, en dat geldt voor de twee partijen.
‘En dan wordt er bij Heard nog beroep overwogen. Ook dat is typisch,’ zucht Van de Velde, ‘maar niet altijd het beste om te doen. Het is iets wat ik in mijn dertig jaar als advocaat vaker gezien heb: hoe een van beide partijen de uitkomst niet kan accepteren en blijft vechten, vanuit de gedachte dat je moet winnen om gelouterd te geraken, maar zo werkt het niet. Geld lost niets op. Zelf zie ik veel meer heil in een menselijke onderhandeling tussen de partijen.’
‘Bovendien blijf ik hier uiteindelijk toch zitten met de vraag waar dit nu nog over ging: wie kan het best acteren? Wie kan het best huilen? Het was een spel, een circus, smullen van de ellende van anderen. En het lijkt mij in elk geval geen goede zaak voor slachtoffers van partnergeweld.’
Steun voor mannen
Je zou kunnen vermoeden dat wanneer iemand als Depp zich out als slachtoffer van partnergeweld, dat ook mannen aanzet om sneller naar buiten te komen. Emma Jaspaert, die aan de KULeuven onderzoek voert naar het fenomeen, bevestigt dat aan Het Nieuwsblad: ‘Het kan een steun zijn voor mannen, die nu vaak niet gezien worden.’
Kan deze uitspraak een afschrikeffect hebben op vrouwelijke slachtoffers? ‘Ik hoop van niet’, zegt Jaspaert. ‘Het is niet omdat we mannelijke slachtoffers ook een stem durven te geven, dat we vrouwelijke slachtoffers in de kou laten staan.’
Dat het proces ook voor slachtoffers van partnergeweld een impact heeft, heeft Wim Van de Voorde, coördinator van de hulplijn 1712, nog niet gezien in de cijfers. Het is bij hen sowieso het op één na meest voorkomende thema in de meldingen, na kindermishandeling. Bij 15 procent van de oproepen bij 1712 melden mannen partnergeweld. Dat is al best veel, maar heeft ook te maken met de lage drempel en de anonimiteit van de hulplijn. Hij vindt het proces in ieder geval een gemiste kans om de complexe realiteit van partnergeweld voor te stellen: ‘De inzet van het proces was smaad. Elke partij had er daarom belang bij om de andere partij zo negatief mogelijk voor te stellen, waardoor je een gepolariseerd beeld kreeg: er moet een goede en een slechte zijn. Zonder enige vorm van zelfinzicht of eigen schuldbesef. Dat zwart-witbeeld is in de hoofden van de meeste mensen nog steeds dominant als het over partnergeweld gaat. In de praktijk gaat het echter ook vaak om situationeel koppelgeweld: een koppel waarbij de boel af en toe eens ontploft, en er dan in beide richtingen behalve woorden weleens een klap valt. Ze willen wel naar de hulpverlening stappen, maar voelen zich soms geblokkeerd omdat ze zelf ook al agressief geweest zijn in de relatie. Bij Depp versus Heard zag je dat het mogelijk ook om situationeel koppelgeweld ging, een toxische relatie zelfs, maar wat er blijft hangen, is toch vooral dat kampdenken. En dat schrikt koppels bij wie het allemaal minder zwart-wit is, misschien af om naar de hulpverlening te stappen.’
‘In de praktijk is het niet altijd zwart-wit. Vaak gaat het om situationeel koppelgeweld’
Wim Van de Voorde Coördinator hulplijn 1712