‘China verbergt zijn barbaars beleid in Xinjiang door mensen om te kopen’
China heeft andere methodes om Oeigoeren te onderwerpen dan heropvoedingskampen, zegt activiste Dilnur Reyhan.‘Peking betaalt de VN zwijggeld.’
Deze week stond de Chinese provincie Xinjiang weer in het centrum van de aandacht, na een bezoek van Michelle Bachelet, de Hoge Vertegenwoordiger voor Mensenrechten van de Verenigde Naties. Haar reis, van begin tot eind georganiseerd door Peking, viel slecht bij de Oeigoerse diaspora. Want hoewel Bachelet een aantal ‘werkpunten’ suggereerde aan Peking, nam ze het Chinese discours over ‘terreurbestrijding in Xinjiang’ in de mond op de persconferentie. Dat was een mooi cadeau voor de Chinese propagandamolen (DS 31 mei). Voor de Oeigoerse activiste Dilnur Reyhan was het een ‘ongeziene schandvlek voor de VN’, en een bewijs dat de instelling ‘een pact heeft gesloten met de duivel’.
De mensenrechtenraad van de VN kan weinig afdwingen: maakt het dan uit wat VNdiplomaten precies durven te zeggen tijdens zo’n bezoek?
‘Ja, want de VN blijven voor veel onderdrukte volkeren een baken van hoop en rechtvaardigheid. Bachelet heeft onze verwachtingen de grond ingeboord en de organisatie zelf in haar hemd gezet. Dat zo’n belangrijke instelling zich laat meeslepen naar een Potemkin-bezoek (een Potemkin-dorp is een luxueuze façade die autoritaire regimes gebruiken om de werkelijkheid voor bezoekers te verhullen, red.) is trouwens niet het enige probleem. Onze bronnen bij de VN zeggen ons dat Bachelet bewust de publicatie van een rapport over Xinjiang tegenhoudt. Zij én haar team weigeren al maanden om Oeigoerse ex-gevangenen of families te ontvangen. China is de op een na grootste geldschieter van de VN. Bachelet wil Peking niet tegen de haren in strijken om haar herbenoeming niet in gevaar te brengen. Ik zie geen andere verklaring dan corruptie of carrièrisme.’
Dat zijn ernstige aantijgingen. Weten we hoever de lobby van China in de VN reikt? ‘Volgens UN Watch, een onafhankelijke ngo die de VN en zijn documenten monitort, heeft een van Bachelets rapporteurs, de Wit-Russische expert Alina Douhan, in 2021 200.000 dollar ontvangen van China. Voor ons is dat zwijggeld. In combinatie met het achtergehouden rapport zegt dat alles. Zwijgen over Xinjiang loont voor Bachelet hoe dan ook. Als ze opnieuw bij de VN voorgedragen wordt, wint ze er de steun van China mee. En als ze niet verder gaat in de VN, is haar financiële toekomst ook veiliggesteld.’
In de ‘heropvoedingskampen’ sloot China preventief Oeigoeren op om ‘radicalisering te voorkomen’. Deze week beweerde het dat die kampen nu gesloten zijn. Klopt dat? ‘China past zoals altijd slim zijn communicatiestrategie aan. Vóór 2018 beweerde de Communistische Partij dat het “klinieken” inrichtte voor mensen die ‘besmet waren met het virus van het islamfundamentalisme.’ Na oktober 2018, toen het bestaan van de kampen onomstotelijk was bewezen, kwamen ze met het verhaaltje over “heropvoeding”, waar ze zogezegd de arme Oeigoeren beroepsopleidingen gaven.’
‘De waarheid is dat China intussen veel gedetineerden haastig veroordeeld heeft tot erg zware celstraffen: tot dertig jaar. Mijn neef kreeg vijftien jaar cel omdat hij in Turkije voor handelsingenieur studeerde en daarmee zogezegd “illegale studies deed en het nationale onderwijs miskende”. Wie toch na twee jaar werd vrijgelaten, leeft nu vaak onder huisarrest en constant toezicht.’
‘Ook dwingen ze nu veel meer Oeigoeren tot dwangarbeid. De autoriteiten dreigen hen naar een strafkamp te sturen als ze de slavenarbeid in de fabrieken durven te weigeren. Een Oeigoerse student die na zijn master in Frankrijk terugkeerde naar Xinjiang zat eerst twee jaar in een kamp, en moest daarna verplicht naar de fabriek. Hij kon tijdens de coronacrisis 42 dagen niet weg van zijn werkplaats. Een andere vrouw ziet niets van haar loon van 200 euro, omdat de fabriek het afneemt om zogezegd haar eten en slaapplaats te betalen. Door die methodes kan China tegen de buitenwereld zeggen: zie je wel dat er geen kampen zijn? Massasurveillance is duur, dit is een goedkopere oplossing.’
‘De economie van Xinjiang is pijlsnel de dieperik ingegaan sinds 2017. China heeft veel Oeigoerse zakenmannen en -vrouwen gearresteerd en hun bezittingen geveild. Ook de kleine handelaars zijn geraakt. De begroting van de regio gaat op aan kampen, videosurveillance en agenten. De enige jobs waarvoor nog wordt gerekruteerd, zijn vacatures als bewaker. Die op hol geslagen bewakingsstaat drijft ook Chinese handelaars weg, want die moeten altijd meer investeren in al die bewakingsapparatuur. De eigendommen van notabele Oeigoeren zijn intussen doorverkocht.’
‘China is de op een na grootste geldschieter van de VN. Bachelet wil Peking niet tegen de haren in strijken om haar herbenoeming niet in gevaar te brengen’
stempel op Xinjiang?
‘Het demografische gewicht van de Oeigoeren is via allerlei middelen ingeperkt. Peking liet Oeigoerse vrouwen onder dwang steriliseren en trok Han-Chinese kolonisten aan met grote reclamecampagnes en gratis woningen. Minstens 5.600 moskeeen zijn vernield. Natuurlijk is China slim genoeg om er altijd een paar te laten staan, zodat ze kunnen zeggen dat de onderzoekers en de diaspora liegen. Als er buitenlandse journalisten passeren voor een officieel bezoek, betaalt Peking oude Oeigoeren om in de moskee te komen bidden of om traditionele dansen op te voeren.’
Tegelijk moeten de Oeigoeren ter plaatse hun leven voortzetten. Geloven zij nog in de Oeigoerse zaak?
‘Dat de Oeigoeren in Xinjiang wanhopen, is onvermijdelijk. Elke dag vertelt de propaganda hen dat China het machtigste land ter wereld is. Uit getuigenissen van onderzoekers die tussen 2018 en 2019 nog konden afreizen, bleek al dat de checkpoints en agenten misschien minder opvallend aanwezig zijn, maar dat mensen de angst met zich meedragen. Zoals de Duitse sinologe Hanna Burdorf het uitdrukte: de Oeigoeren zijn vandaag als een vrouw die te lang geterroriseerd is door haar echtgenoot om nog te reageren. Mensen leven in angst om buiten te gaan, angst om iets te zeggen. Velen ter plaatse zeiden tegen Burdorf dat het kwaad al is geschied. Wij zijn al een gebroken volk.’
Als de gelatenheid ter plaatse zo groot is, waarop kan de politiek bewuste Oeigoerse ‘Wij moeten blijven strijden, welke andere keuze rest ons nog? Als ook wij het hoofd laten hangen, is dat collectieve zelfmoord. We moeten net zolang doorgaan tot de internationale gemeenschap China straft.’
‘Op de Russische agressie gaf Europa een sterk antwoord. Wij verwachten hetzelfde. Er moeten verreikende sancties komen tegen Peking. Ook de VS gaan daarin nog niet ver genoeg. Tref China in zijn portefeuille, in plaats van mensenrechten op het altaar van de economie op te offeren.’
‘Als er buitenlandse journalisten passeren voor een officieel bezoek, betaalt Peking oude Oeigoeren om in de moskee even te komen bidden. Of het laat koppels traditionele dansen opvoeren’
Voor 1949 was het Oeigoerse gebied enkele jaren onafhankelijk van China, vandaag wil de onafhankelijkheidsbeweging in de VS dat in ere herstellen. Hoopt u nog op een onafhankelijk Oeigoers land?
‘Welk volk droomt ervan gekoloniseerd te zijn, als slaaf te leven? Ik ben voor een pacifistische oplossing, want ik geloof dat geweld allen maar meer geweld zal voortbrengen. Maar onder het bewind van de Chinese Communistische Partij (CCP) kan geen enkel volk in vrede leven, ook niet het Chinese. Onderhandelen met de CCP is geen optie, noch voor ons, noch voor andere gekoloniseerde volkeren, als de Tibetanen. Alleen als de CCP haar macht verliest, bijvoorbeeld omdat ze economisch verzwakt, is er een bevrijding mogelijk.’