‘Manier van oorlogvoeren moet veranderen’
Na het verbod op landmijnen en clustermunitie is het tijd om iets te doen aan het schrikbarend aantal burgerslachtoffers in conflicten, zegt Alma al-Osta van Handicap International.
Het aantal steden dat haast systematisch wordt platgebombardeerd, neemt in de hedendaagse oorlogsvoering gevoelig toe. Rusland geeft vandaag het bloedige voorbeeld in Oekraïne, tevoren werden grote delen van Aleppo, Raqqa en Mosul tot puin herschapen. Ngo’s zoals Handicap International voeren de druk op om die praktijken tegen te gaan. Midden juni komt in Genève, na een jarenlange discussie, een informele landenvergadering samen om zich te buigen over een ‘politieke verklaring’ onder de afkorting Ewipa (Explosive weapons in populated areas).
‘Negentig procent van de burgerslachtoffers in conflicten valt vandaag door de inzet van explosieve wapens’, zegt Alma al-Osta (38). ‘In principe moeten legers burgerslachtoffers vermijden, maar dat gebeurt niet in Oekraïne en dat gebeurde ook niet in Mosul of Raqqa, waar een westerse militaire coalitie samen met lokale grondtroepen IS bestreed.’
‘Explosieve wapens doden niet alleen burgers, ze vernielen huizen, ziekenhuizen, scholen, bruggen en de elektriciteits- en watervoorziening. Ze hebben dus gevolgen op de lange termijn. We kunnen oorlogen niet stoppen, maar landmijnen en clustermunitie zijn door veel landen wel al afgezworen in de laatste twintig jaar. Nu is het tijd om iets aan de oorlogvoering te doen. We willen bijvoorbeeld dat landen zich ertoe verplichten rekening te houden met de domino-effecten ervan.’
In principe gelden bij oorlogen de conventies van Genève, volstaan die niet?
‘Het internationaal humanitair recht en de Geneefse conventies stellen een aantal minimumvoorwaarden, maar laten nogal wat ruimte voor interpretatie. “We dropten een zware bom, maar per ongeluk was er collateral damage”, volstaat daarbij als uitleg.’
‘Als je de ruïnes van Mosul bekijkt, vraag je je af of de stad ooit wel kan worden heropgebouwd. De redenen voor het offensief tegen IS waren goed, maar we hebben niet de indruk dat het type van gebruikte wapens gepast was. Militairen weten welke schade hun wapens aanrichten. We willen dus dat landen zich via die internationale politieke verklaring tot meer engageren. Legers moeten rekening houden met de schade die ze aanbrengen.’
‘Zo’n politieke verklaring is niet wettelijk bindend maar ook niet helemaal vrijblijvend. Er zullen altijd leiders en landen zijn die nieuwe regels overtreden, maar met nauwere afspraken kunnen we overtreders tenminste stigmatiseren in de internationale arena. De lat moet hoger.’
‘De redenen voor het offensief tegen IS waren goed, maar het type van gebruikte wapens leek ons niet gepast’
Bij het verbod op landmijnen speelde België een voortrekkersrol. Is dat ook nu het geval?
‘Helaas niet. De diplomatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken lijkt zich ondergeschikt te maken aan het militaire denken op Defensie. België heeft zijn positie zelfs openlijk op één lijn gezet met die van Turkije en Zuid-Korea, toch merkwaardig voor een EU-land. Bij het verbod op landmijnen trok België wel mee aan de kar, nu hebben 164 landen zich daarbij aangesloten. Politiek kan de dingen doen veranderen, als de moed er is.’
Jorn De Cock
Wie is Ryan Goodman?
Ryan Goodman, geboren in Johannesburg in 1970, behaalde een doctoraat in de rechten aan de Yale Law School, een diploma sociologie aan de Yale University en studeerde politieke wetenschappen en filosofie aan de University of Texas. Hij doceerde aan de Harvard Law School vanaf 2002, en doet dat sinds 2009 aan de New York University.
In 20152016 werkte hij voor het ministerie van Defensie.
Hij is medestichter van de website Just Security, gespecialiseerd in wetgeving en beleid over nationale veiligheid.
De hoorzittingen in de Senaat in 1954 ontmaskerden senator Joseph McCarthy, die een heksenjacht leidde tegen vermeende communisten. Die in 1973 over Watergate leidden tot het ontslag van president Richard Nixon. Beide spektakels hielden de Amerikanen meer dan een maand aan de buis gekluisterd.
Opnieuw hangt er hoogspanning in de lucht, als donderdag in primetime de eerste van zes openbare zittingen wordt uitgezonden van de onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden naar de bestorming van het Capitool. De beelden van ‘6 januari’ zitten in het collectieve geheugen, maar er blijven nog veel vragen. Stuurde Donald Trump zelf op het geweld aan, om de bekrachtiging van zijn rivaal Joe Biden te voorkomen? Hebben Republikeinse Congresleden daags voor de feiten fanatici rondgeleid op een ‘verkenningsmissie’ in het Capitool? Behoorden het steeds vreemdere juridische gespartel van Trumps advocaten tegen de verkiezingsuitslag, en de bestorming van 6 januari tot één welbewust geplande couppoging? Waarom duurde het uren voor Trump schoorvoetend zijn fans opriep om naar huis te gaan? Met wie overlegde hij ondertussen? Waar zijn de documenten en telecomgegevens van die uren gebleven?
De levens van de slachtoffers komen er niet mee terug, maar een groot deel van de natie snakt naar antwoorden over één van de meest duistere hoofdstukken uit de Amerikaanse geschiedenis.
Vuurwerk gegarandeerd, maar zal het ook concrete gevolgen hebben? We vroegen het aan professor Ryan Goodman van de rechtenfaculteit van de New York University.
Mogen we sceptisch zijn? De inmenging van Rusland in de verkiezingen van 2016 en de beide impeachments van Trump waren ook zeer overtuigende dossiers, maar de Republikeinen vormden front en Trump ontsprong telkens ‘Ik denk dat het effect van deze openbare zittingen toch niet te onderschatten zal zijn. Er is al veel geweten, maar hoeveel Amerikanen hebben die onthullingen in de kranten echt gevolgd? Het spektakel van deze hoorzittingen zal alles een stuk tastbaarder maken, zeker als het tv-publiek ooggetuigen aan het woord ziet over wat zich achter de schermen heeft afgespeeld. Een overtuigend verhaal kan veel Amerikanen van gedacht doen veranderen over hun politieke leiders en hoe de democratie bedreigd wordt. Dit wordt echt een rechtbank van de publieke opinie.’
Maar het conservatieve deel van het land zal deze zittingen zien door het prisma van Fox News.
‘Dat was een groot probleem bij de impeachments (vanwege de Russische inmenging en de bestorming op het Capitool, red.). De rechts-populistische media brachten de meest belastende getuigenissen gewoon niet in beeld, ze lieten alleen hun eigen analisten er een zeer subjectieve draai aan geven. Dat zullen de Republikeinse partij en de bevriende media nu ook weer doen. Ze zullen er blijven op hameren dat deze onderzoekscommissie een heksenjacht is. Een deel van de bevolking zal dus geen ernstige informatie krijgen. Maar ik denk dat veel meer mensen de moeite zullen doen om het met eigen ogen te volgen dan bij de impeachments het geval was.’
‘Er is een batterij aan lagere medewerkers uit de entourage van Trump die kwalijke informatie hebben over wat zich onder hun ogen heeft afgespeeld’