Koning Filip geeft zeldzaam masker aan Congo
Koning Filip gaf tijdens zijn staatsbezoek aan Congo een zeldzaam Kakuungu-masker in bruikleen. ‘Het is van onschatbare waarde, net als een Rembrandt of Rubens.’
Het masker stond nogal pontificaal in het midden van een ondergronds restauratielaboratorium in het AfricaMuseum van Tervuren, op een speciale sokkel van zwart metaal, twintig kilo zwaar, ruim een meter hoog. Nog één keer konden fotografen het vastleggen voor het werd ingepakt voor vertrek naar Congo. De bolle wangen, het voorhoofd en de kin zijn van hout. Langs het gezicht hangen stukken pels, bont en plantvezels als ongekamde haren.
Het is een kakuungu-masker dat behoort aan de Suku, een etnische groep uit het zuidwesten van Congo. Sinds woensdag bevindt het zich in het Musée National de Kinshasa, waar het door koning Filip op de eerste dag van zijn zesdaagse staatsbezoek werd aangeboden.
Het besluit om koning Filip het kakuungu-masker te laten meenemen voor zijn bezoek aan Congo – de eerste keer sinds 1976 dat België kunst teruggeeft aan Congo – toont hoe ingewikkeld de situatie is. Officieel gaat het niet om een gift, maar een bruikleen, al wordt er wel van uitgegaan dat het masker in de loop der jaren officieel aan Congo zal worden overgedragen.
Kakuungu-maskers werden door de Suku gebruikt als een jongen na een maandenlange (seksuele) vorming in de bossen volwassen was geworden en was besneden. Dorpsoudsten droegen het als bescherming tegen kwade geesten.
Het masker is ‘van onschatbare waarde, net als een Rembrandt of een Rubens’, zegt Guido Gryseels, directeur van het AfricaMuseum. Van dit soort reuzenmaskers zijn er volgens hem slechts ‘enkele tientallen’ wereldwijd. De collectie van het AfricaMuseum, of eigenlijk die van de jezuïeten die het honderd jaar geleden naar Tervuren verscheepten, telt er achttien. In Congo zelf was er niet één meer.
Gryseels hoefde dan ook niet lang na te denken toen de koning hem een paar maanden geleden vroeg een kunstwerk uit te kiezen dat hij ‘in het kader van reconstitutie van cultureel erfgoed’ zou kunnen meebrengen op zijn staatsbezoek. ‘Ik kan er gerust één of twee missen’, zegt hij. ‘Dit was bovendien een van de mooiste die we hebben.’ Volgens Gryseels was de koning ‘superenthousiast’ over de keuze.
Een belangrijke stap die België wil zetten om in het reine te komen met zijn koloniale verleden, gaat over roofkunst. Nog voor de zomer wordt in het parlement gestemd over een wet, waarin een juridische definitie komt van wat dat precies is. Er zal ook een procedure voor restitutie in worden beschreven.
800 stukken roofkunst
Alleen al in Tervuren staat van achthonderd stukken vast dat ze uit Congo zijn geroofd. ‘Moreel gezien vind ik dat die terug moeten’, zegt Gryseels. ‘Maar van de Congolezen zelf hoeft dat niet zo snel, omdat ze geen infrastructuur hebben om de kunst op te slaan of tentoon te stellen. President Félix Tshisekedi heeft al een paar keer gezegd dat ze hun eigen huis eerst op orde willen hebben. Het heeft geen zin om meteen alle geroofde kunst terug te geven.’
België zou het eerste Europese land worden dat bij wet zo gedetailleerd vastlegt wat er met roofkunst moet worden gedaan. Frankrijk nam in 2017 na een speech van president Emmanuel Macron in Burkina Faso het initiatief om over restitutie van roofkunst hardop te gaan nadenken. De Fransen gaven vorig jaar nog 26 geroofde kunstwerken terug aan Benin.
Nog voor de wet in België van kracht wordt, wilde koning Filip volgens Gryseels ‘heel graag’ al een stuk aan Congo overhandigen. Maar, haast de museumdirecteur zich erbij te zeggen, het kakuungumasker is uitdrukkelijk geen roofkunst. Hij wilde de koning ‘niet bezwaren met een stuk waarvan de herkomst omstreden was’. Het masker werd in 1954 ‘legitiem verkregen’ door de Belgische wetenschapper Albert Maesen voor een bedrag van 500 Belgische franc, volgens Gryseels ‘behoorlijk veel geld in die tijd’.
De collectie van het AfricaMuseum telt 18 reuzenmaskers, in Congo zelf was er niet één meer
Dennis Boxhoorn
aldus de voorzitter van de Europese Raad.
Volgens de Oekraïense regering halen Russische militairen graansilo’s leeg in de veroverde gebieden en verschepen ze die ladingen via de Krim. Het zou intussen gaan om 600.000 ton. De VS stuurden waarschuwingen uit naar veertien (vooral Afrikaanse) landen dat Rusland gestolen graan verkoopt.
‘Ik roep alle landen die getroffen zijn door de voedselcrisis, op om zich niet te laten misleiden door de propaganda van het Kremlin’ Voorzitter Europese Raad
Charles Michel
Kremlin-propaganda
De Europese leiders zitten ook verveeld met de slimme Russische pr-campagne in vooral Afrika en Azië die het Europese sanctiebeleid verantwoordelijk stelt voor de stijgende voedselprijzen. In een videotoespraak tot de Europese leiders vorige week zei Maki Sall, de voorzitter van de Afrikaanse Unie, dat de Afrikaanse landen zich grote zorgen maken over de problemen die de afkoppeling van Russische banken van het internationaal betalingssysteem Swift creëert. ‘De betalingen worden complexer, zelfs onmogelijk’, zei hij. Sall erkende tijdens de vergadering dat de oorlog de grote boosdoener is. Maar na zijn ontmoeting vrijdag met Vladimir Poetin riep hij op sancties tegen Russisch graan en