‘Moskou zet voedsel in als oorlogswapen’
Een Russische pr-campagne legt de schuld voor de schaarste aan graan bij de Europese sancties, tot grote frustratie van de EU. Rusland wil helpen om opgeslagen graan te exporteren, maar Oekraïne wantrouwt het plan.
De ontmoeting tussen de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov en zijn Turkse collega Mevlut Cavusoglu bracht woensdag geen doorbraak in het netelige dossier van de export van opgeslagen Oekraïens graan. Ongeveer 22 miljoen ton kan wegens de oorlog niet worden verscheept via de Zwarte Zee. Dat leidt tot stijgende voedselprijzen en dreigt hongersnood te veroorzaken in landen die zwaar afhankelijk zijn van de import van graan uit Oekraïne en Rusland (zie infografiek). Ook de prijzen voor meststoffen zijn sterk gestegen, wat boeren in Afrika zwaar treft en tot slechtere oogsten zal leiden.
De Verenigde Naties werken aan een oplossing voor de export van dat graan via een humanitaire corridor vanuit de haven van Odessa, omdat dat de snelste manier is om de voorraad op de markt te brengen. Secretaris-generaal Antonio Guterres voert daarover al wekenlang gesprekken met Rusland, Oekraïne en Turkije. Dat land speelt een cruciale rol, omdat het op basis van de conventie van Montreux uit 1936 de Bosporus en Dardanellen controleert.
Vrees voor Odessa
Voor Lavrov ligt het simpel: de verantwoordelijkheid voor een oplossing ligt volledig bij Oekraïne, dat volgens hem eerst de mijnen onschadelijk moet maken die het gelegd heeft. Rusland hoeft volgens hem niets meer te doen. ‘We zijn bereid de veiligheid te garanderen van de schepen die de Oekraïense havens verlaten richting Turkse wateren, in samenwerking met onze Turkse collega’s.’ Moskou eist daarbij wel het recht om de commerciële schepen te kunnen controleren, om zeker te zijn dat ze geen wapens vervoeren.
Zowel Rusland als Oekraïne heeft mijnen gelegd in de Zwarte Zee. De regering in Kiev wou zo een aanval op Odessa vanuit zee blokkeren en vreest nu dat Rusland alsnog een offensief zal lanceren als de mijnen onschadelijk zijn gemaakt. Oekraïne eist dan ook eerst sluitende veiligheidsgaranties: wapens om de kust te beschermen tegen een eventuele Russische aanval en de aanwezigheid van marineschepen van derde landen om te patrouilleren in dat deel van de Zwarte Zee.
Diefstal van graan
Daarmee ettert de voedselcrisis voort. In het Europees Parlement beschuldigde Charles Michel Rusland er opnieuw van ‘voedsel als een oorlogswapen te gebruiken, door havens te blokkeren, landbouwgrond in slagvelden om te vormen en Oekraïens graan te stelen’. ‘Dat verstoort de wereldwijde voedselveiligheid, drijft de prijzen de hoogte in en veroorzaakt hongersnood’, meststoffen te schrappen.
Michel herhaalde gisteren opnieuw dat er geen Europese sancties zijn tegen Russische landbouwproducten. ‘Het Kremlin zet voedselvoorraden in als wapen en omgeeft zijn acties met een web van leugens. Het zijn Russische schepen en raketten die de export van graan blokkeren. Ik roep alle landen die getroffen zijn door deze voedselcrisis, op om zich niet te laten misleiden door de propaganda van het Kremlin.’