Een wereldster op haar 86ste
De Portugees-Britse kunstenares Paula Rego is overleden. Ze werd als tachtiger wereldberoemd met haar intense schilderijen.
Woensdagochtend is de Portugees-Britse kunstenares Paula Rego overleden na een kort ziekbed, meldt haar galerie Victoria Miro. Ze schilderde als tiener al, maar op haar 86ste werd ze plots een ster dankzij een grote retrospectieve in Tate Britain in 2021, waarvoor de Britse pers zich uitputte in superlatieven. De expo reisde nadien door naar het Kunstmuseum Den Haag.
Hoewel Rego zich focuste op vrouwenrechten en abortus, valt haar enigmatische werk niet te reduceren tot politiek engagement. De reeks die ze maakte over abortus blijft wel nog steeds zeer krachtig en helaas ook actueel. In 1998 vond in Portugal een referendum plaats voor legalisatie van abortus, maar door een te lage opkomst werd dat verworpen. Rego, die net als haar medestudenten een paar keer een clandestiene abortus moest ondergaan, was woest, en maakte tien pasteltekeningen van vrouwen kort na een illegale abortus. Ze liggen eenzaam op de grond of op bed. Bloed is niet te zien, de pijn valt af te lezen van hun houding. In 2007 werden Rego’s werken gebruikt voor een campagne die leidde tot een tweede referendum, waarna abortus werd gelegaliseerd in Portugal. Van deze reeks maakte Rego ook etsen, zodat het werk makkelijker kon reizen. De hele reeks etsen zit in de vaste collectie van Museum De Reede in Antwerpen.
Rego groeide op in een geprivilegieerd Portugees gezin onder het bewind van dictator Salazar. Toen ze zestien was, stuurden haar ouders haar naar Engeland, waar ze ging studeren aan de Slade School of Fine Art. Daar ontmoette ze kunstenaar Victor Willing, met wie ze een turbulente relatie begon en later trouwde. In 1981 maakte ze een cartoonesk drieluik over hun relatie, vol liefde, geweld en wraak: Rode aap biedt beer een vergiftigde duif aan, Rode aap slaat zijn vrouw, en Vrouw snijdt staart af van rode aap. In 1988 overleed Willing aan multiple sclerose. In de indringende reeks schilderijen Meisje en hond zijn de hoofdfiguren een metafoor voor de gecompliceerde, maar ook tedere relatie tussen de kunstenaar en haar zieke, steeds afhankelijkere echtgenoot.
Moederziel alleen dansen
Na Willings dood werkte Rego zes maanden aan De dans, een indrukwekkend doek over haar eigen leven. Op een strand danst een kind (Rego zelf) met haar moeder en grootmoeder in het maanlicht. Willing is twee keer afgebeeld, één keer dansend met Rego, één keer met zijn minnares. Rego’s zoon, filmmaker Nick Willing, poseerde als de jonge versie van zijn vader. Daarover schreef hij in Vogue: ‘Die lange dagen in de verstikkende zomerhitte van haar studio, in de kleren van mijn dode vader, doen alsof ik hem ben die danst met zijn blonde minnares, zullen de pijnlijkste herinnering van mijn leven blijven. Ik verborg mijn gevoelens voor mijn moeder omdat ik wist dat zij haar eigen strijd voerde met het verlies (…). Dit zou het werk zijn dat haar zou redden.’ Dat lijkt te kloppen: helemaal links op het schilderij danst Rego moederziel alleen, in traditionele Portugese kledij, maar wel groot en krachtig afgebeeld.
Te zien in Venetië
Een paar maanden na de dood van haar echtgenoot brak Rego door in Groot-Brittannië, met een expo in de Londense Serpentine Gallery. En in 2021 viel de rest van de wereld als een blok voor Rego’s duistere universum vol robuuste meisjes en vrouwen, sprookjesfiguren, macht en seksuele transgressie. Momenteel is werk van haar te zien in Venetië: in de Victoria Miro Gallery hangt tot 18 juni een reeks subversieve pasteltekeningen en aquarellen over het leven van de maagd Maria. En in de centrale tentoonstelling van de Biënnale, The milk of dreams (tot 27/11), krijgt ze geheel terecht een ereplaats.
Rego schiep een duister universum vol robuuste meisjes en vrouwen, sprookjesfiguren, macht en seksuele transgressie