Ambitieus stikstofplan dreigt Rutte zuur op te breken
Een meerderheid van de VVD kant zich tegen de strenge stikstofplannen van de regering. Daarmee bezorgt ze haar eigen premier een hoofdpijndossier. De partij toont zich diep verdeeld en er dreigt spanning in de regering.
Voor Mark Rutte is er nog niets aan de hand. Maar de Nederlandse premier bekijkt de wereld dan ook het liefst door een roze bril. Dat een nipte meerderheid van de VVD-leden zich zaterdag tegen de stikstofplannen van de eigen minister keerde, is nochtans ongezien voor de partij van premier Rutte. De meeste politieke analisten en journalisten wijzen erop dat Rutte de voorbije tien jaar nooit zo is teruggefloten door zijn eigen leden.
‘Al sinds Rutte I geldt binnen de liberale partij een strikte partij- en fractiediscipline. Achter gesloten deuren vindt er wel debat plaats, maar naar buiten toe dient de lijn van de partijleiding strikt gesteund te worden’, is de analyse van NRC. Daar kwam zaterdag op het VVD-congres verandering in. 51 procent van de leden riep in een motie de eigen parlementsleden in de Tweede Kamer op zich tegen het stikstofbeleid van minister Christianne Van der Wal te keren.
De leden vinden dat haar plannen om boeren die dicht bij natuurgebieden actief zijn, te verplichten hun uitstoot tot 95 procent te reduceren, veel te verregaand. In de motie stellen ze rekenkundige modellen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) ter discussie en ze vinden dat de regering veel meer moet inzetten op innovatie. Dat Rutte en Van der Wal door de eigen partijleden werden teruggefloten, kwam bij beiden hard aan. De minister was nog aan het bekomen van de boze boeren die vrijdagavond – meteen nadat ze haar plannen had bekendgemaakt – aan haar voordeur waren komen protesteren.
Niet naar prullenbak
Op zich is de motie niet bindend: Van der Wal moet zich er dus niet aan houden. Rutte liet meteen verstaan dat de plannen zeker niet in de prullenmand zullen belanden. De motie is voor hem een aanleiding om nogmaals in ‘gesprek’ te gaan met de partijleden. Het kabinet moet beter uitleggen waarom het de uitstoot van stikstof zo drastisch wil reduceren.
Hij wees er ook op dat de roep om meer werk te maken van innovatie misschien wel mooi klinkt, maar in de praktijk het probleem niet oplost. Rechters blijven vergunningen voor innovaties van stallen afkeuren omdat die innovaties toch niet het beloofde resultaat opleveren. Met andere woorden: met innovatie alleen zal de landbouwsector niet gered kunnen worden. Nederland moet het aantal koeien naar beneden brengen.
Met halfslachtig beleid los je het probleem niet op: dat is de lijn die D66 al jaren volgt. Hun landbouwwoordvoerder herhaalde dat zondag nogmaals. ‘Aan het kabinetsplan kan niks worden veranderd,
De meeste politieke analisten wijzen erop dat Rutte de voorbije tien jaar nooit zo is teruggefloten door zijn eigen leden
het zal allemaal uitgevoerd moeten worden. We moeten de rechter en de wetenschap volgen’, zei Tjeerd de Groot.
Maar D66 heeft makkelijk praten. Er zijn weinig landbouwers die op de partij stemmen. Dat geldt niet voor een andere regeringspartij, de christendemocraten van het CDA. Zij hebben onder de boeren al veel kiezers verloren. Die hebben sinds 2019 zelfs een nieuwe partij die het specifiek voor hen opneemt: de BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas.
Opnieuw 130 km/uur
Officieel blijft het CDA achter de plannen van de regering staan, maar als het verzet ertegen toeneemt, zal ook de zenuwachtigheid binnen de partij groeien. Kunnen zij het zich veroorloven nog meer kiezers op het platteland van zich te vervreemden? In het plan van Van der Wal staat dat de provincies moeten bepalen hoe ze de uitstoot van stikstof naar beneden zullen halen. De bal ligt dus voorlopig in hun kamp. Maar zullen die provincies het aandurven drastisch in te grijpen? Zondag riep een aantal lokale CDA-afdelingen in Limburg en Brabant hun Tweede Kamerfractie op zich te distantiëren van de stikstofplannen.
De komende maanden zullen de boeren hun verzet alleen maar opvoeren. De voorbije twee jaar liep dat geregeld uit de hand. Hoelang blijft de regering in zulke omstandigheden verenigd? Op het VVD-congres werd trouwens ook een motie aangenomen om overdag weer 130 km/u te mogen rijden. Op de snelwegen was de limiet naar 100 gebracht om de stikstofuitstoot terug te dringen. Die beslissing hebben de VVD-leden ook nog altijd niet verteerd.
Terwijl de VVDleden op hun congres een verdeelde indruk maakten, maken de linkse partijen GroenLinks en PvdA zich op om meer verenigd oppositie te voeren. De leden van beide partijen stemden ermee in dat de twee fracties in de Eerste Kamer (Senaat) na de verkiezingen van volgend jaar een fractie zullen vormen. Bij de PvdA stemde ruim driekwart van de leden voor, bij GroenLinks 80 procent.
Bestuurders en prominenten van beide partijen schaarden zich de laatste tijd achter verdere samenwerking. In een opiniestuk in de Volkskrant schreven GroenLinks en PvdAprominenten dat ‘de rechtse macht’ moet worden gebroken. Onder anderen oudPvdAleider Diederik Samsom en voormalige GroenLinksleider Bram van Ojik stelden dat ‘de rode strijd voor een rechtvaardige samenleving en de groene strijd voor een duurzame samenleving een en dezelfde zijn’.
De vraag is of dat de voorbode wordt van een volledige fusie van de twee partijen. Zover is het zeker nog niet. Eerst zullen beide partijen kijken of een fractie in de Eerste Kamer goed werkt. Mocht dat niet zo zijn, kan de fusie zelfs teruggedraaid worden.
Zeker is wel dat de twee politieke leiders, Jesse Klaver en Attje Kuiken, de samenwerking een warm hart toedragen. ‘Dit is de grote doorbraak in de linkse samenwerking waar we al zo lang op wachten’, zei Klaver. ‘De grootste doorbraak sinds de jaren 70.’
Maar bij de basis blijft er ook scepsis leven. Leden vinden dat er te veel inhoudelijke verschillen zijn en dat de partijtop daar te weinig rekening mee houdt. (domi)