Veel Europeanen zien lange en dure oorlog niet zitten
In de Europese publieke opinie ontstaat een kloof tussen voorstanders van een snelle beëindiging van de oorlog en verdedigers van de harde lijn die vinden dat Rusland gestraft moet worden. Dat bedreigt de eenheid binnen de EU.
De grote eensgezindheid die na de Russische invasie en de aanval op Kiev was ontstaan, brokkelt af en ‘de moeilijkste dagen liggen mogelijk voor ons’. Dat besluit de denktank European Council on Foreign Relations uit een grootschalige peiling in het Verenigd Koninkrijk en negen landen van de Europese Unie.
In negen van de tien bevraagde landen is het ‘vredeskamp’ intussen het grootst. Daar vindt een meerderheid van burgers dat de oorlog snel beëindigd moet worden via een vredesakkoord, ook als dat betekent dat Oekraïne grondgebied moet afstaan aan Rusland. Alleen in Polen is het ‘gerechtigheidskamp’ het grootst, dat vindt dat vrede op langere termijn alleen mogelijk is als Rusland de oorlog verliest en Oekraïne de controle over zijn grondgebied herovert. Een op de vijf Europeanen twijfelt tussen die twee kampen.
De Europeanen zijn erg bezorgd dat een langdurend conflict een negatieve invloed zal hebben op de energieprijzen en de levensduurte. Dat gevoel leeft vooral in Portugal, Italië en Frankrijk, en veel minder in Polen en Roemenië.
Angst voor verzwakking EU
Het ‘vredeskamp’ gelooft ook dat de oorlog in Oekraïne de Europese Unie zal verzwakken, terwijl China en de Verenigde Staten relatief gezien sterker uit dit conflict zullen komen. ‘Misschien wel het meest zorgwekkende is dat de meeste Europeanen de EU zien als een belangrijke verliezer in de oorlog, in plaats van de relatieve eenheid als een teken van een sterkere unie te beschouwen’, aldus de auteurs Mark Leonard en Ivan Krastev.
Dat wil niet zeggen dat de Europeanen het niet in grote lijnen eens zijn over de Russische verantwoordelijkheid voor de oorlog (73 procent) en over het feit dat het Kremlin de belangrijkste hinderpaal is voor een oplossing (64 procent).
Maar de verschillen tussen EUlidstaten zijn veelzeggend. In Italië vindt maar 56 procent dat Rusland de hoofdverantwoordelijke is, terwijl 27 procent met de vinger wijst naar het trio Oekraïne/EU/VS. Slechts vier op de tien Italianen vinden dat Rusland een vredesakkoord blokkeert, terwijl 35 procent die verantwoordelijkheid bij Oekraïne/EU/VS legt. Van de tien landen zijn de vredeskampen het grootst in Italië en Duitsland, maar ook in Frankrijk gaat het om vier op de tien ondervraagden.
Leonard en Krastev zien een re
Het ‘vredeskamp’ gelooft dat de oorlog de EU zal verzwakken, terwijl China en de VS relatief gezien sterker uit dit conflict zullen komen
‘De twee kampen raken even gepolariseerd als de schuldeisers en de schuldenaars tijdens de eurocrisis’
Mark Leonard en Ivan Krastev European Council on Foreign Relations
eel risico dat de twee kampen ‘even gepolariseerd raken als de schuldeisers en de schuldenaars tijdens de eurocrisis. Mocht dit gebeuren, dan zou de oorlog de permanente marginalisering van Europa op het wereldtoneel kunnen signaleren.’
Economische pijn
De verdeeldheid binnen de publieke opinie tekent zich nu al af onder de Europese leiders. De Franse president Emmanuel Macron waarschuwt ervoor Rusland te vernederen en blijft aandringen bij zijn Russische collega Poetin op vredesgesprekken. Dat valt heel slecht bij de leiders van de Baltische staten en Polen, die vinden dat Rusland verslagen moet worden en dat Oekraïne zo snel mogelijk lid moet worden van de EU.
Niet overal in Oost-Europa deelt men die laatste visie. In Bulgarije moet premier Kiril Petkov rekening houden met historische proRussische sentimenten in zijn land: er vinden geregeld pro-Russische betogingen plaats en op sociale media zijn pro-Russische groepen heel actief. In april bleek uit een peiling dat 44 procent van de Bulgaren de Navo verantwoordelijk houdt voor de oorlog.
Zweethandjes
De negatieve impact van de oorlog en de sancties op de Europese economie bezorgen diverse leiders nu al zweethandjes, terwijl de Europese Commissie zich wel heel bereidwillig toont om mee te betalen voor de heropbouw van Oekraïne, die erg veel geld zal kosten. Het oplopende Italiaans-Duitse renteverschil is slecht nieuws voor de regering in Rome in de aanloop naar de verkiezingen van volgend jaar, zeker omdat de bankenunie nog niet afgewerkt is.
‘Tenzij er iets dramatisch verandert, zullen de Europeanen zich verzetten tegen een aanslepende oorlog’, voorspelt de denktank. Volgens de auteurs komt het er voor de leiders op aan de eendracht van bij het begin van de oorlog vol te houden en ‘de steun van de publieke opinie te behouden voor een beleid dat uiteindelijk verschillende sociale groepen pijn zal doen.’
Bart Beirlant