Op vrijhandelshoogmis in Genève heerst optimisme

Vier dagen hadden ze nodig, één meer dan gepland. Maar gisteravond zag het er toch naar uit dat de eerste ministeriële conferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) sinds 2017 op een succesvolle afloop afstevende. Een welkome opsteker voor secretaris-generaal Ngozi Okonjo-Iweala, die een jaar geleden werd binnengehaald met de uitdrukkelijke bedoeling de instelling te hervormen en slagkrachtiger te maken.

De bedoeling van de conferentie was dat de WTO-lidstaten afspraken zouden maken over onder meer het opheffen van patentrechten voor covidvaccins, de afbouw van visserijsubsidies en het bevorderen van voedselzekerheid. Handelsministers uit 120 landen waren ervoor naar Genève gereisd. De WTO kan een succesje goed gebruiken, want de organisatie kent heel wat problemen. ‘De wereld is veranderd, maar de WTO is niet mee veranderd’, zegt Geert Bourgeois. Het N-VA-europarlementslid volgde de onderhandelingen in Genève als lid van de WTO-stuurgroep van de Commissie Internationale Handel in het parlement. ‘Er zijn dringend hervormingen en een nieuwe dynamiek nodig, bijvoorbeeld rond e-commerce, duurzaamheid en het klimaat.’

Ngozi OkonjoIweala werd bij de WTO binnengehaald om de instelling te hervormen en slagkrachtiger te maken

De malaise binnen de WTO bereikte een climax toen de VS onder president Donald Trump benoemingen tegenhielden in een orgaan dat handelsconflicten in beroep moet beslechten. Een deel van de WTO werd daardoor de facto lamgelegd. President Joe Biden heeft de vertegenwoordigers evenmin benoemd. De VS willen af van de stroperigheid van de besluitvorming. Een handelsconflict over subsidies voor Boeing en Airbus sleepte maar liefst 17 jaar aan.

‘Ngozi ziet in dat er moderniseringen nodig zijn. Ze doet haar best, maar ze moet 164 lidstaten op één lijn krijgen’, zegt Bourgeois. ‘Dat is niet zo eenvoudig’. Het besluitvormingsproces is zo vormgegeven dat patstellingen op de loer liggen. Dat werd heel duidelijk toen tijdens de covidcrisis Europa en enkele andere westerse landen weigerden in te gaan op een verzoek om de patentbescherming op covidvaccins tijdelijk op te heffen. Een akkoord daarover leek gisteren toch binnen handbereik, zij het in een gewijzigde vorm. Ook over visserijsubsidies leken de deelnemers het eens te worden.

Toch heeft de WTO het moeilijker gekregen om de vrijhandelsagenda te realiseren. De covidcrisis en de Oekraïneoorlog hebben geleerd dat afhankelijkheid van handelsstromen landen kwetsbaar kan maken. Zelfs de Europese Unie, die vrijhandel altijd hoog in het vaandel heeft gedragen, spreekt nu over ‘strategische autonomie’. Europa wil zelfs maatregelen invoeren die op gespannen voet staan met de WTO-regels, zoals de koolstoftaks aan de buitengrenzen.

Bourgeois: ‘Er is een onpartijdig orgaan nodig dat handelsregels maakt, monitort en handhaaft. Anders kom je in een jungle terecht waar het recht van de sterkste geldt. Er is een duidelijke wil om de organisatie te hervormen. Ik ben voorzichtig optimistisch’.

In ‘De Grote Markt’ duikt de economieredactie dagelijks in een opmerkelijke beweging in de economische wereld.