Rechtvaardigheid, maar met mate

Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) vindt het onrechtvaardig dat mensen die een flink potje spaargeld hebben een sociale woning toegewezen krijgen. Er zijn 170.000 gezinnen, waarvan de meeste niet in dat fortuinlijke geval zijn, die vaak al jaren op zo’n woning wachten hoewel ze er recht op hebben. De minister heeft dus gelijk. Al kan de vraag gesteld worden of hij met zijn sterke hervormingsijver die enorme wachtlijst niet met nog meer kracht te lijf zou kunnen gaan. De minister weet dat het bij deze fraude niet om grote groepen gaat. Maar zijn symbolische actie is goed voor het rechtvaardigheidsgevoel, zegt hij.

Mogelijk onbewust stoot Diependaele hier op een politieke innovatie die op vele, misschien zelfs alle beleidsdomeinen haar diensten kan bewijzen. Stel u toch voor welke doorbraken in aanslepende en onoplosbare dossiers binnen handbereik komen als we ze aanpakken met de focus op het rechtvaardigheidsgevoel. We laten even buiten beschouwing hoe dat rechtvaardigheidsgevoel gemeten moet worden. Het buikgevoel van de hardwerkende Vlaming brengt ons ongetwijfeld dicht bij het doel.

Het Rekenhof leverde gisteren al meteen een goed voorbeeld. Het heeft vastgesteld dat de fiscus er nog steeds niet in slaagt te controleren of geld dat Belgen in belastingparadijzen parkeren, onterecht aan taxatie ontsnapt. Zo is de lijst van die paradijzen al sinds 2016 niet meer aangepast. Waterdicht zijn de bestaande regels niet, want het volstaat om via een buitenlandse tussenpersoon te werken en de Belgische fiscus heeft het nakijken, zegt het Rekenhof. Dat wijst op een ernstige aantasting van het, in dit specifieke geval federale, rechtvaardigheidsgevoel.

Het is niet moeilijk om meer voorbeelden te vinden. Niet allemaal hebben ze betrekking op regelrechte belastingontduiking. Gewoon doelgericht gebruikmaken van de eindeloze aftrekposten en subsidiemechanismen kan, vanuit het rechtvaardigheidsgevoel beschouwd, aangevochten worden. Daar eens grondig met de kam door gaan, op alle beleidsniveaus, zou behalve een rechtvaardiger ook een eenvoudiger en transparanter systeem opleveren.

Vraag is wel hoe groot de vreugde daarover blijft als met verwijzing naar het rechtvaardigheidsgevoel bedrijfswagens, onbelaste huurinkomsten, dienstencheques en andere tegemoetkomingen voor de hardwerkende middenklasse op de tocht komen. Mogelijk geeft dat voedsel aan andere, minder wenselijke gevoelens over politiek. Rechtvaardigheid met mate, is daarom wellicht het beste adagium.

Minister van Wonen Matthias Diependaele stoot op een innovatie die veel diensten kan bewijzen