Destructieve krijgsheer, slechte pokeraar

In nog geen week tijd werd Oekraïne kandidaat-lid van de Europese Unie en sloten Zweden en Finland zich aan bij de Navo. Wie dat een jaar geleden had durven te beweren, zou als een lichtzinnige dwaas afgewimpeld zijn. Zeker Vladimir Poetin zou bij zo’n voorspelling een zeldzaam monkellachje getoond hebben. Want de belangrijkste reden waarom hij vier maanden geleden met een grote troepenmacht Oekraïne binnenviel, was net dat hij de vermeende expansie-ambities van de Navo wou stoppen. Poetin zag in het vooruitzicht dat Oekraïne ooit in het militaire bondgenootschap opgenomen zou worden, een bedreiging van de Russische invloedssfeer die met alle middelen tenietgedaan moest worden.

Maar nog geen half jaar later bereikt Poetin met zijn bloedige oorlog net het tegenovergestelde: hij schudde de Navo wakker uit een half-comateuze toestand en sindsdien bouwt het bondgenootschap met veel adrenaline aan de oostgrens een verdedigingslinie uit. De plannen zijn behoorlijk verregaand. Zo krijgt Navo-baas Jens Stoltenberg niets dan positieve reacties op zijn plan om het aantal militairen aan de oostelijke flank uit te breiden van 40.000 naar 300.000. Joe Biden kondigt dan weer een grootschalige ontplooiing van Amerikaanse militairen en wapens aan: een nieuwe basis in Polen, duizenden extra militairen, de stationering van F-35-straaljagers in Groot-Brittannië.

Verder zullen de VS veertig gemoderniseerde F-16-straaljagers leveren aan Turkije. Ongetwijfeld was dat een van de redenen waarom Erdogan zijn verzet tegen het lidmaatschap van Zweden en Finland opgaf. Ook dat is slecht nieuws voor Poetin, want die had gehoopt dat Turkije inzake Oekraïne een meer neutrale houding zou aannemen.

Of Poetin het beseft is niet zeker, maar hoe langer hij de oorlog in Oekraïne laat aanslepen, hoe verder hij van zijn oorspronkelijke strategische doel raakt om de Navo van zijn grenzen weg te duwen. Het ziet er eerder naar uit dat hij langs zijn oostgrens een zwaarbewapende Navo-wapenmacht krijgt, waarvan alle deelnemende landen eensgezind zijn over de noodzaak om hem in bedwang te houden.

Dat alles maakt deze oorlog nog absurder en pijnlijker, zeker nu Rusland ook burgerdoelwitten buiten de frontzone bombardeert en daarmee de Oekraïense bevolking het gevoel geeft nergens meer veilig te zijn. Poetin pokerde en verloor. Maar dat zal hem niet weerhouden om de burgers van Oekraïne te verjagen en het land verder te vernietigen.

Hoe langer Poetin de oorlog laat aanslepen, hoe verder hij van zijn originele doelstelling raakt

Noch Rusland, noch Oekraïne kan grote resultaten voorleggen in het verschuiven van de frontlijn. De strijd om steden en dorpen te veroveren is genadeloos, maar militaire experts zien geen bewegingen die doorslaggevend zijn. Volgens Rusland-expert Michael Kofman van het Amerikaanse Center for Naval Analyses (CNA) ‘is geen van beide kampen de instorting nabij, maar ze hebben evenmin de nodige strijdkrachten om een grote doorbraak te forceren’.

Na Severodonetsk ziet het er wel naar uit dat de Oekraïense strijdkrachten ook Lysychansk zullen moeten verlaten. ‘Terugtrekken in goede orde hoeft geen grote nederlaag te betekenen. Op die manier kun je een deel van je middelen en mensen sparen en je voorbereiden op andere acties’, zegt een andere bron in de legertop.

Het blijft dubbel om burgers aan hun lot over te laten, maar dat het soms moet gebeuren, is een van de lessen die de Oekraïners getrokken hebben uit de verdediging van Marioepol. Daar raakten zij volledig ingesloten en werd hun strijd uiteindelijk uitzichtloos.

Het Pentagon en de Britse inlichtingendiensten wijzen erop dat de Oekraïners de Russen een bijzonder hoge prijs laten betalen voor de (bescheiden) successen die ze boeken. Bij de slag om Severodonetsk werd geschat dat Rusland tot 60.000 artilleriegranaten per dag afschoot, tien keer meer dan de Oekraïense artillerie. Ondanks die verwoestingskracht deed het Russische leger er een maand over om de stad in te nemen.

In de gebieden die al een tijdje in Russische handen zijn, komen meer en meer signalen van een soort Ruslandisering. Er openen Russische banken, straatnamen veranderen en in Cherson willen de Russen een referendum houden waarin de bevolking zich kan uitspreken over een toevoeging bij Rusland. De Oekraïners gaan er daarom zwaar in het offensief. Rond de stad rukken ze dorp voor dorp weer op. Bovendien is de stad zelf het toneel van Oekraïense partizanen-acties.

‘Dat zijn heel vervelende prikken voor Poetin’, zegt de eerste militair. ‘Die moet daardoor zijn aandacht verleggen. Zeker als de verbinding met de Krim wordt doorbroken. Als hij Cherson niet meer voldoende onder controle heeft, wordt het moeilijker om op te rukken naar de belangrijke havenstad Odessa.’ Als hij die kan veroveren, heeft hij de volledige aansluiting van Oekraïne met de Zwarte Zee in handen.

Een miljoen roebel

De tactische terugtrekkingen hebben natuurlijk ook te maken met de aanvoer van zwaar materieel waar Oekraïne naar snakt. Het land kreeg eerder al 126 Amerikaanse M777-kanonnen en Franse mobiele Caesars. Na wekenlange speculaties zijn ook de eerste Amerikaanse M142 Himars, meervoudige precisie-raketwerpers, in actie gezien aan het Oekraïense front, naast Duitse Panzerhaubitze 2000 (PzH2000). Die laten Oekraïne toe niet alleen sneller en preciezer te schieten, maar vooral met de Amerikaanse Himars ook verder – tot zo’n zeventig kilometer. De Oekraïners worden al wekenlang opgeleid om met alle tuigen overweg te kunnen en – even belangrijk – ze te kunnen onderhouden in suboptimale omstandigheden.

Aan beide zijden treedt volgens experts wel oorlogsmoeheid op. Nieuwe troepen zijn minder ervaren en minder opgeleid. Beide kanten leden zware verliezen. De Russische bevolking is, met zo’n 140 miljoen, wel ruim drie keer zo groot als die van Oekraïne en biedt dus meer mogelijkheden op versterking. Alleen wil Poetin geen algehele mobilisatie uitroepen, klaarblijkelijk om zijn ‘speciale militaire operatie’ zo ver mogelijk van de gewone bevolking te houden. Wel vult Rusland zijn tekorten aan door contracten aan te bieden aan vrijwilligers en reservisten – en via het ‘private’ bedrijf Wagner aan huurlingen. In de metro van Moskou hangen affiches met het aanbod om ‘deze zomer een miljoen roebel te verdienen!’, omgerekend zo’n 18.000 euro.

Het tempo en de omvang van de leveringen van zwaar geschut aan Oekraïne blijven daarom cruciaal. Ze zijn de belangrijkste troef voor Oekraïne om het initiatief wat terug te nemen en zo zijn toekomstige onderhandelingspositie te versterken. Een open vraag blijft hoeveel van zulke artilleriestukken – de VS leverden voorlopig vier Himars, Duitsland en Nederland twaalf PzH-2000’s, Frankrijk twaalf Caesars – Oekraïne nodig heeft om echt een verschil te maken. Er zijn de voorbije dagen beloftes gedaan, maar het blijft om kleine aantallen gaan, zeker in vergelijking met de lange verlanglijst van president Zelenski. Bronnen op het hoofdkwartier van Defensie in Evere manen aan tot voorzichtigheid met de cijfers. Niet over alle wapens die naar ginder gaan, wordt gecommuniceerd. ‘Misleiding blijft een machtig wapen in een oorlog.’

‘Misleiding is een machtig wapen in een oorlog’, klinkt het in Evere. Niet over alle wapens die naar Oekraïne gaan, wordt gecommuniceerd