Een zege, een knieval of een bocht?
Een ‘trilateraal memorandum’ met Turkije heeft de Navo-deur opnieuw opengezet voor Finland en Zweden. Al blijft het akkoord opportunistisch vaag, toch klinkt er kritiek in Zweden.
Als direct gevolg van de Russische invasie in Oekraïne besloten Zweden en Finland in april om hun kandidatuur voor het Navo-lidmaatschap in te dienen. Dat stuitte in mei op verzet van de Turkse president, Recep Tayyip Erdogan (68), vooral vanwege de Zweedse tolerantie voor Koerdische groepen. Nieuwe Navo-leden worden goedgekeurd bij consensus onder alle dertig lidstaten, en dus dreigde een Turks veto.
Het trilaterale memorandum dat dinsdagavond werd gesloten in de marge van de Navo-top in Madrid brengt nu soelaas. Regeringsgetrouwe Turkse media prijzen ‘Erdogans zege in Madrid’, de Zweedse oppositie hekelt de ‘knieval’ voor de Turkse president, diverse internationale media spreken dan weer over ‘de bocht van Erdogan’.
Het memorandum telt amper twee bladzijden en bevat acht punten, waarin Zweden en Finland vaak ‘bevestigen’ wat eerder al
Aminah Kakabaveh gold. Zo verwijzen beide landen naar hun antiterrorisme-wetgeving die, los van de Turkse eisen, net dit jaar al werd of wordt bijgewerkt. Beide ‘bevestigen’ dat ze de Turks-Koerdische PKK beschouwen als een terroristische organisatie – Zweden doet dat al sinds 1984, toen als eerste land na Turkije.
Uitlevering Koerden?
Complexer, vooral voor Zweden, is de bepaling dat het ‘geen steun zal verlenen’ aan de Syrisch-Koerdische YPG/PYD. Die is het belangrijkste onderdeel van de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), het amalgaam dat in Syrië Islamitische Staat (IS) versloeg. Maar verder laten de vage bewoordingen van de clausule zowel Turkije als Zweden toe hun eigen conclusies te trekken.
Turkije beschouwt de YPG/PYD immers als de verlengde Syrische arm van de PKK, en daarmee vanzelf als een terroristische organisatie. Voor Zweden, zei minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde gisteren in de krant Aftonbladet, ‘gaat het erom dat we hen niet steunen in termen van iets wat de veiligheid van Turkije rechtstreeks zou kunnen bedreigen, dat wil zeggen wapens en geld’. ‘Dat gebeurt vandaag ook niet’, aldus de minister. ‘Wel zullen we bijvoorbeeld doorgaan met de humanitaire steun die we geven aan Noordoost-Syrië.’
Daarnaast is er de heikele kwestie van een mogelijke uitlevering van ‘terroristen’ aan Turkije. Met zo’n honderdduizend inwoners van Koerdische afkomst en zes Koerdische parlementsleden werd Zweden door Erdogan ervan beticht ‘terroristen onderdak te geven, tot in het parlement toe’. Op basis van het nieuwe memorandum zei de Turkse minister van Justitie gisteren de uitlevering van ‘33 terreurverdachten’ uit Zweden en Finland te verwachten.
Of het zo’n vaart loopt, is twijfelachtig. In het akkoord is geen sprake van concrete gevallen. De Zweedse premier, Magdalena Andersson, stelde dat ‘alles zal blijven gebeuren binnen het kader van het nationale en internationale recht’. Het akkoord van dinsdagavond vermeldt ook nadrukkelijk de Europese Conventie over Uitwijzing die deportaties om politieke redenen uitsluit. ‘Wat er in het
akkoord staat, is wat Zweden al doet’, aldus de premier.
Strubbelingen in Zweden
Dat belette de Zweedse oppositiepartijen, vooral diegene die al tegen een Navo-toetreding waren, niet om scherp uit te halen. ‘Het is een zwarte dag in de Zweedse politieke geschiedenis omdat we onderhandelen met een islamitische dictatuur’, zei parlementslid Aminah Kakabaveh, zelf een IraansKoerdische met een verleden als gewapende militante, op televisiezender SVT. ‘Waarom zouden de Koerden moeten worden opgeofferd voor het Navo-lidmaatschap?’
Als onafhankelijk parlementslid hielp Kakabaveh de Zweedse minderheidsregering van sociaaldemocraten tot nu aan een meerderheid. Mogelijk heeft de Zweedse politiek dus nog interne strubbelingen voor de boeg, al is er wel een duidelijke meerderheid in het parlement vóór het Navo-lidmaatschap. In september staat Zweden voor nieuwe verkiezingen.
Jens Stoltenberg, de Noorse secretaris-generaal van de Navo, zei gisteren te hopen dat de ratificatie van de Zweedse en Finse toetreding nu ‘precedentloos snel’ zou verlopen in alle parlementen van de dertig Navo-lidstaten, mogelijk zelfs ‘over enkele weken’.
‘Het is een zwarte dag in de Zweedse politieke geschiedenis omdat we onderhandelen met een islamitische dictatuur’ Zweeds parlementslid met Iraans-Koerdische roots