Een nieuwe Marcos, een nieuwe tiran?
Donderdag treedt Marcos junior aan als president van de Filipijnen. Hij bewondert zijn vader, die een schrikbewind voerde. Zal ook hij zich ontpoppen tot dictator?
Al op achtjarige leeftijd blaakte Ferdinand Romualdez Marcos jr. van zelfvertrouwen. ‘Ik ben Bongbong Marcos, als ik groot ben, word ik politicus. Ik zal mijn land dienen. Vooral de armen’, zegt hij in een familievideo die onlangs in een BBC-radioprogramma te horen was. Ruim vijftig jaar later wordt Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos junior gekozen tot nieuwe president van de Filipijnen. Dankzij een uitgekiende desinformatiecampagne, die is betaald uit de pot met de 6 tot 10 miljard dollar die de familie tijdens het regime van vader Marcos uit de staatskas heeft geroofd. Vandaag treedt hij aan.
Zijn leven lang volgde Ferdinand jr. het pad dat zorgvuldig voor hem was uitgezet. Toen in februari 1986 de volksopstand uitbrak die een einde maakte aan het bewind van zijn vader, was hij 29 jaar en al enkele jaren gouverneur van Ilocos Norte, de thuisstaat van zijn vader. Diens regime had zich toen ontwikkeld tot een zeer wrede dictatuur.
Schrikbewind
De invloed van moeder Imelda op het leven van de nieuwe president is onmiskenbaar. Hij heeft herhaaldelijk gezegd dat het presidentschap vooral haar wens is. Na de dood van zijn vader, in 1989 in ballingschap in Hawaï, was zij degene die de droom van een glorieuze terugkeer naar de Filipijnen niet opgaf.
De documentaire The kingmaker uit 2019 geeft een inkijk in haar denkwereld. Ze duldt slechts bewieroking, is continu verongelijkt over vermeend onrecht dat haar is aangedaan, en presenteert zich als de ultieme goedheid. Een van haar motto’s: ‘Perception is real, truth is not.’ Met andere woorden: het is irrelevant of iets waar is of niet. Het gaat erom wat mensen geloven. Dat credo werkt ze uit in een jarenlange campagne van liefdadigheidswerk en filmpjes om de harten van de Filipijnen te heroveren. Voor erkenning van de misdaden tijdens de dictatuur is daarin geen plaats, en
Bongbongs optreden als gouverneur onder zijn vaders regime wordt gebracht als een mooie zaak van verdienste.
Langzaamaan is in de Filipijnen de herinnering aan het schrikbewind van vader Marcos vervaagd. Zo werd het mogelijk dat Bongbong – Imelda’s oogappel – de verkiezingen kon winnen met de belofte van een terugkeer naar de ‘gouden jaren’ die zijn vader het land zou hebben gegeven. Maar zal Ferdinand junior de Filipijnen ook terugduwen naar de jaren van autocratie? Onder president Rodrigo Duterte – die in 2016 aan de macht is gekomen met financiering door de Marcosdynastie – is de democratie al flink uitgehold. En Ferdinand juniors beëdiging vindt plaats op de Quirino-tribune in Rizal Park, waar ook zijn vader werd beëdigd. Een eerbetoon?
‘Ferdinand jr. is geen sterke leider’, zegt politicoloog Victor Manhit. ‘Hij blijft altijd op de vlakte. Juist omdat hij geen capabele leider is, denk ik niet dat een terugkeer van de dictatuur dreigt. Hij zal niet in staat zijn om, zoals zijn vader, het leger aan zijn kant te krijgen. Bovendien: de benoemingen die hij tot nu toe heeft gedaan op de economische posten in zijn regering, wekken vertrouwen. Hij selecteert experts, ervaren mensen.’
Eerherstel
Journalist Dale de Vera volgde maandenlang de campagne van Marcos junior. ‘Ik heb hem verschillende malen ontmoet’, vertelt hij aan de telefoon. ‘Hij is een warme persoonlijkheid. Ik kan me niet voorstellen dat hij zich zal ontpoppen als een dictator. Maar misschien heb ik het mis.’
De Vera kent de geschiedenis van de Marcos-jaren en weet hoezeer de verkiezingscampagne op leugens dreef. Bovendien staat Ferdinand jr. erom bekend dat hij onwelgevallige vragen mijdt. ‘Een vriendin van me, een journaliste van The Rappler (een kritische nieuwswebsite, red.), vroeg tijdens de campagne of hij als president ook naar de Verenigde Staten zal reizen en hoe hij dat zal doen. Er loopt daar een aanklacht tegen hem en zijn moeder wegens minachting van het hof in rechtszaken die zijn aangespannen door slachtoffers van het regime. Die vraag beviel hem niet en zij werd eruit gezet.’ In de Filipijnen loopt een recentere rechtszaak tegen Ferdinand jr. wegens belastingfraude. De meeste critici verwachten dat de nieuwe regering deze zaak zal begraven.
‘Ik heb vrienden met ouders die zijn gemarteld onder het regime’, zegt De Vera. ‘Die mensen zijn kapot van deze verkiezingsuitslag. Maar de meeste Filipijnen kennen geen slachtoffers van toen. Bovendien is Bongbongs voornaamste drijfveer eerherstel van de familie. Ik denk niet dat hij opnieuw verbanning wil riskeren door te ver de grenzen van de democratie op te zoeken.’
Ook voor Etta Rosales (84), een mensenrechtenactiviste die is gemarteld onder het regime, is de verkiezing van de Marcos-telg een hard gelag. Zij vreest wel degelijk een terugkeer van de dictatuur. ‘Hij kijkt op naar vader. Dat is toch veelzeggend?’
‘Hij is op legitieme wijze aan de macht gekomen’, zegt politicoloog Manhit. ‘Laten we afwachten. Er zijn nog altijd krachten in de Filipijnen die zullen blijven vechten voor de democratie.’
In de Filipijnen is de herinnering aan het schrikbewind van vader Marcos langzaam vervaagd. Zo kon zijn zoon de verkiezingen winnen met de belofte van een terugkeer naar de ‘gouden jaren’