Poetins apocalyptische boodschap dompelt Rusland in duisternis
Het agressieve discours van het Kremlin wekt niet alleen vrees voor een escalatie van de oorlog. Wat zich in Moskou afspeelt, lijkt steeds meer op een vorm van ‘Russisch fascisme’.
Heeft Vladimir Poetin ons zijn ‘plan’ meegedeeld? De giftige rede waarmee de Russische president Vladimir Poetin vrijdagavond de annexatie van vier Oekraïense bezette gebieden beklonk, zindert na. Alexander Baunov van de denktank Carnegie Endowment for International Peace las er Poetins toekomstvisie in, schreef hij in een essay in The New York Times. Behalve een oproep om te onderhandelen – op zijn voorwaarden – verpakte Poetin volgens Baunov twee dreigementen in zijn speech. Hij deed dat op typerende wijze: door zijn vijanden aan te wrijven wat hij zelf in de praktijk wil brengen. Poetins uithaal – zonder bewijs – dat ‘Angelsaksen’ de Nord Stream-gasleidingen saboteerden, leest Baunov als hint dat Rusland het recht claimt om ‘terug te slaan’ door andere pijpleidingen te saboteren. In Poetins verwijzing naar de Amerikaanse atoombommen op Hiroshima en Nagasaki in 1945, ziet Baunov de boodschap dat een verdere Oekraïense opmars met westerse ruggensteun Rusland naar een ‘nucleaire optie’ drijft.
‘Satanisten’
Poetins woorden zijn niet alleen onheilspellend wegens hun praktische implicaties. De Russische president putte vrijdag uit een bekend repertoire van anti-Oekraïense, antiwesterse en reactionaire thema’s. Zelden tevoren versmolt hij die in zo’n apocalyptische uitbarsting van vijandigheid.
Hij portretteerde zijn volk als natie van tragische helden in een beschavingsoorlog tegen de ‘Angelsaksen’. De westerse ‘meesters’ van Kiev zouden landen als ‘Duitsland, Japan en Korea’ onder de knoet houden en Rusland willen ‘vernietigen’. Na eeuwen van kolonialisme wilde het Westen als ultieme misdaad met het gender van de Russen knoeien, aldus de president die net een bloedige oorlog liet escaleren. ‘Willen we hier, in ons land, in Rusland, in plaats van “mama” en “papa” echt “ouder nr. 1”, “ouder nr. 2”, “ouder nr. 3” hebben?’
Even later was Poetin headliner van een viering op het Rode Plein, waar ook acteur Ivan Ochlobistin het publiek mocht opzwepen. Die afgedankte orthodoxe priester en ster van een ziekenhuis-sitcom zei in 2013 dat hij ‘alle levende homo’s in een oven zou stoppen’. Nu krijste de acteur met leren handschoenen en rond brilletje dat Rusland in ‘een heilige oorlog’ verwikkeld is met een oude wereld ‘geregeerd door gekken, perverten en satanisten’. ‘Wees bang! Wij komen eraan!’
Russisch fascisme
Times.
Financial
Russische regime, dat zich profileert als bestrijder van Oekraïense ‘neonazi’s’. ‘De door de staat georganiseerde cultus van een enkele leider. Het cultiveren van een diep gevoel van historische wrok. Indoctrinatie van de jeugd en demonisering van de vijand. De propaganda van de grote leugen: in Poetins geval dat Oekraïners fascisten zijn. Een ideologie van overheersing door een volk over anderen. Voor Poetin bestaan Oekraïners niet echt, ze zijn slechts een variant van Russen. Een esthetiek van krijgsmachismo en heroïsche slachtpartijen: denk aan de lof van de Russische president voor de brigade die verantwoordelijk was voor de gruweldaden in Boetsja. Bovenal de praktijk van felle repressie in eigen land en genocidaal geweld in het buitenland.’
Hoe wervend Poetins extreme boodschap is, is onzeker. De vaak lauwe sfeer bij de deelnemers aan het annexatiefeest verraadde dat de busladingen die afgezet werden aan het Rode Plein, geen eensgezinde massa vormen. Aanwezig correspondente Eva Cukier trof behalve overtuigde nationalisten veel mensen aan die door hun werkgever gesommeerd waren om te komen.
Intussen incasseert Poetins leger pijnlijke verliezen in Oekraïne en resten aan het thuisfront weinig redenen voor optimisme. ‘Vanuit een sociaal oogpunt is Rusland diep gekweld’, concludeert Novaya Gazeta-hoofdredacteur Kirill Martinov. Boven op gekende uitingen van nepotisme, diefstal en propaganda, schrijft hij, zullen in het huidige klimaat nieuwe vormen van ‘eindeloos geweld en wetteloosheid’ hoogtij vieren.
De escalatie van een oorlog die zowel lijken als wapens terug naar Rusland laat vloeien, kan interne spanningen doen oplopen. Nu al eisen rechtse scherpslijpers een steeds hardere lijn, terwijl dienstplichtigen massaal op de vlucht sloegen. Anderen namen nog drastischer beslissingen. Ivan Petoenja, een 27-jarige rapper uit Krasnodar pleegde afgelopen weekend zelfmoord. Petoenja – artiestennaam Walkie – worstelde met psychische problemen en was vrijgesteld van legerdienst, maar vreesde toch opgeroepen te worden. ‘De zonde van moord op mijn ziel’ kon hij niet verdragen.
Leonid Bershidsky, een Russische journalist die zijn land verliet na de annexatie van de Krim in 2014, wijst op een andere belangrijke groep, die volgens hem zal vervallen in ‘een soort stockholmsyndroom’. ‘Zelfs degenen die er niet eens aan gedacht hebben zich als oorlogsvrijwilliger aan te melden, zullen binnenkort de Oekraïners, en niet hun eigen land of Poetin, de schuld geven van hun benarde situatie’, schrijft Bershidsky in zijn Bloomberg-column. ‘Niet vechten voor je land, zelfs als het zo diep schuld treft als Rusland, is voor veel Russische mannen ultieme lafheid.’
Zelden versmolt Poetin zijn vaste thema’s in zo’n apocalyptische uitbarsting van vijandigheid