Wie wint deze week de Nobelprijs? Dat valt te berekenen
Met cijfers en computers proberen data-analisten de Nobelprijswinnaars te voorspellen. Dat wetenschappelijke gokwerk loopt dit jaar opvallend uiteen met het buikgevoel van Nobelprijswatchers.
Bij de bookmakers voert de Franse schrijver Michel Houellebecq de lijst met kanshebbers op de Nobelprijs voor de Literatuur aan, op de hielen gezeten door de van een aanslag herstellende Salman Rushdie. De vredesprijs gaat volgens de wedkantoren het meest waarschijnlijk naar de voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel, of anders naar de NieuwZeelandse premier Jacinda Ardern.
Met de Nobelprijzen voor Geneeskunde, Natuurkunde, Scheikunde en Economie houden de bookies zich niet bezig. Mochten ze dat wel doen, dan zouden veel wetenschappers dit jaar vermoedelijk inzetten op de Hongaarse Katalin Karikó en de Amerikaan Drew Weissman. Als de geneeskundeprijs vandaag aan hen voorbijgaat, dan komt er woensdag nog een herkansing met de Nobel voor (Bio)chemie, verwacht zowat iedereen.
Karikó en Weissman legden 35 jaar geleden de basis voor de mRNA-vaccins waarmee farmabedrijven Pfizer/BioNTech en Moderna inmiddels een flink deel van de wereldbevolking tegen corona hebben kunnen inenten.
Gek genoeg trokken hun onderzoeksrapporten aanvankelijk nauwelijks de aandacht van de vakbroeders. Dat is waarschijnlijk de reden waarom het buikgevoel van de wetenschap niet wordt vertaald in een poleposition voor beide onderzoekers in de hitlijsten van kandidaatNobelprijswinnaars, waarmee informaticabedrijven elk jaar de keuze van Stockholm proberen te voorspellen. Door te turven hoe vaak de belangrijkste papers van wetenschappers door vakgenoten worden geciteerd in hun eigen werk, valt met de nodige computerrekentijd te becijferen wie in wetenschapsland het hoogst aangeschreven staan. Op deze manier de maat genomen komen Karikó en Weissman niet boven het maaiveld uit.
Andere prijzen
Dat doen ze wel in de poppoll van moleculair bioloog Jason Sheltzer van het Cold Spring Harbor Laboratory in New York. Die plaatst sinds enkele jaren Nobelvoorspellingen voor de geneeskundeprijs op zijn Twitteraccount. Zijn methode is minder gesofisticeerd dan die van de informaticabedrijven, zij het nog steeds geen nattevingerwerk. Sheltzer turft de winnaars van zeven grote wetenschapsprijzen die als opstapje naar de Nobelprijs voor Geneeskunde worden beschouwd – de Gairdner-, Lasker-, Horwitz-, Wolf-, Breakthrough-, Albany- en Shawprijzen. Karikó en Weissman hebben vijf van die zeven kleppers gewonnen. Net iets te veel om door Stockholm te worden genegeerd, meent Sheltzer. ‘Het staat vast dat deze twee uiteindelijk een Nobelprijs zullen winnen, het is alleen de vraag of ze al dit jaar aan de beurt zullen zijn of pas over een paar jaar.’
Als de geneeskundeprijs vandaag voorbijgaat aan het duo Karikó-Weissman, komt er woensdag nog een herkansing met de Nobel voor (Bio)chemie, verwacht zowat iedereen
Marktleider in het wetenschappelijk verantwoorde gokwerk naar toekomstige Nobellaureaten is het Britse Clarivate Analytics. De voorbije twintig jaar slaagde het informaticabedrijf erin om 64 Nobellaureaten correct te voorspellen. Op de Clarivate-lijst staan dit jaar twintig kanshebbers, met doorbraken op hun naam in domeinen als computertechnologie, elektronische tastzin, of een economisch model van geluk en welbevinden. Voor geneeskunde worden de aanjagers van revoluties in het onderzoek naar borstkanker, ALS en bloedziektes getipt, maar wordt met geen woord gerept over het duo Karikó-Weissman.
Clarivate houdt behalve met de citatiegeschiedenis van kandidaten ook rekening met de neiging van de Nobelcomités om af te wisselen tussen disciplines (in de geneeskunde bijvoorbeeld tussen kanker, besmettelijke ziektes of genetische aandoeningen; in de scheikunde tussen chemische chemie en biologische chemie). Daarnaast wisselt Stockholm ook graag stuivertje tussen ontdekkingen van fundamentele aard en ontdekkingen die tot praktische toepassingen leiden.
Cherchez la femme
De veiligste gok blijft nog altijd die op een man. Sinds het begin van de Nobeljaartelling in 1901 hebben 25 vrouwen een wetenschappelijke Nobelprijs (geneeskunde, natuurkunde, scheikunde of economie) in ontvangst mogen nemen, tegen 691 mannen.
Of ook 2022 een jaar van cherchez la femme wordt, zullen we snel weten. Vandaag, maandag, wordt afgetrapt met de bekendmaking van de Nobelprijs voor de Geneeskunde, dinsdag volgt natuurkunde, woensdag scheikunde. Donderdag wordt de literatuurprijs toegekend en vrijdag de vredesprijs. Maandag 3 oktober volgt ten slotte de Nobelprijs voor Economie.