Poetin speelt hoog spel met oliekraan
Door te spelen met de oliekraan kan Poetin de druk op het Westen verder opvoeren. De Opec+ zinspeelt nu al op een forse productievermindering. Wat zijn de mogelijke gevolgen van het dichtdraaien?
1 WatisdeOpec+dezeweekvanplan?
De 23 landen van het verruimde oliekartel – dat bestaat uit de Opec-landen plus onder meer Rusland – vergaderen woensdag in Wenen over de meest drastische productievermindering sinds het begin van de coronapandemie. Op voorstel van Rusland zou er een plan op tafel liggen om de olieproductie met 1 miljoen vaten per dag te verminderen. Saoedi-Arabië zou dat overwegen en daarmee ingaan tegen de uitdrukkelijke vraag van de VS om de olieproductie te verhogen.
De prijs van een vat Noordzeeolie (Brent) stond kort na de Russische invasie nog op 125 dollar. Maar door de sterk vertragende wereldeconomie en de toenemende zorgen over een economische recessie (die de vraag naar olie dreigt te ondermijnen), is de prijs sindsdien teruggezakt naar 85 dollar per vat. Door de olieproductie fors te verminderen, zouden Saoedi-Arabië en Rusland de olieprijs weer boven 90 dollar per vat willen duwen.
2
WaaromwilPoetindeolieprijsdoenstijgen?Rusland is de op twee na grootste olieproducent ter wereld, goed voor 8 procent van de wereldwijde olieproductie. Samen met de verkoop van aardgas is olie zowat de belangrijkste inkomstenbron waarmee Poetin de oorlog in Oekraïne financiert.
De timing van het voorstel is niet onschuldig. Zowel de export van Russische olie als de prijs zit de jongste maanden in dalende lijn, meldt The Wall Street Journal. De sterke roebel leidt ook tot extra verlies bij het omrekenen van de opbrengsten in dollar naar de lokale munt. En dat begint Poetin pijn te doen. Vorige maand liet Rusland voor het eerst in zeven maanden zelfs een begrotingstekort optekenen. En de toekomst oogt nog somberder. De nakende wereldwijde recessie en de impact van de nakende westerse sancties zouden de Russische inkomsten uit olie en gas volgend jaar wel eens kunnen halveren, aldus consultant Capital Economics: van 340 miljard dollar dit jaar tot 170 miljard dollar in 2023. Die krimp komt neer op twee keer het Russische defensiebudget.
3
WatalsPoetindeoliekraandichtdraait?
Als de olieprijzen blijven dalen, kan Poetin in een volgende stap ook de oliekraan naar het Westen dichtdraaien. Europa en de VS bereiden zich daar al maandenlang op voor. Omdat op
de oliemarkt alternatieve leveranciers logistiek makkelijker te vinden zijn dan op de gasmarkt, voorspelde denktank Bruegel eerder in een rapport dat het Westen zo’n Russische olieboycot zou moeten aankunnen – mede dankzij extra olieleveringen vanuit het Midden-Oosten, Afrika en de VS. In de praktijk blijft Russische olie ook illegaal het Westen bereiken via allerlei omwegen (China, India; DS 25 juli).
Maar zo’n aanpassing vergt tijd en zal pijnlijk zijn. In afwachting moet de olieconsumptie bij bedrijven en gezinnen volgens Bruegel fors omlaag. Dat kan via strenge overheidsmaatregelen, gaande van de terugkeer van autoloze zondagen tot zelfs een afwisselend verbod van autorijden voor even en oneven nummerplaten. Bovendien moeten in dat scenario wellicht ook de lokale strategische oliereserves – België heeft zo’n reserve voor 90 dagen – worden aangesproken.
Of dat zal volstaan, is allerminst zeker. In Europese landen die extreem afhankelijk zijn van Russische olie (zie grafiek), zoals Finland en Litouwen, zou het dichtdraaien van de oliekraan tijdelijk grote energieproblemen kunnen veroorzaken.
4 SchietRuslandmeteenolieboycotnietineigenvoet?
Op middellange termijn zeker. Daarom denken veel westerse experts dat Poetin bluft. Rusland kan het zich niet veroorloven om olievelden echt stil te leggen. De heropstartkosten en het verlies aan efficiëntie zijn dan enorm.
Bovendien zal Poetin de olieinkomsten ook de komende maanden nodig hebben om zijn oorlog te financieren. Hoe meer hij de oliekraan dichtdraait, hoe meer de Russische president op zoek moet naar andere afnemers. Tot voor kort vond hij die vooral in Azië, waar Turkije, India en China tegen hoge kortingen Russische olie opkochten. Maar volgens Neil Crosby, senior analist bij OilX, kochten die drie landen vorige maand al minder Russische olie. En naarmate de economische recessie dieper wordt, zal de vraag naar Russische olie verder krimpen.
Maar Poetin durft grote risico’s te nemen. Daarom valt een tijdelijke of gedeeltelijke olieboycot niet uit te sluiten. Zeker nu Poetin militair steeds meer in het nauw gedreven wordt.
5
HoewilhetWestenzo’nextraoliecrisisvermijden?
Liever dan de Russische olie snel en volledig te boycotten (dat maakt olie alleen maar schaarser en duurder) werken de G7-landen al maanden aan een voorzichtiger plan om een geleidelijk prijsplafond voor Russische olie in te stellen. Het plan zou op 5 december moeten worden geactiveerd voor ruwe olie uit Rusland en op 5 februari voor geraffineerde Russische olieproducten (benzine, diesel, kerosine ...). Niet toevallig zijn dat de data waarop de EU besliste om geen Russische olie meer via de zee in te voeren, wat de import in Europa met 90 procent zou moeten beperken.
De VS vinden zo’n Europees
olie-embargo te riskant en vrezen dat daardoor de olieprijzen (en de inflatie) te snel zullen oplopen. Het alternatieve idee van de G7-landen is om alle financiële diensten, verzekeringen en het verschepen van olieladingen te koppelen aan een maximumprijs per vat Russische olie. Die zou niet te ver boven de reële productiekosten van de Russische olie mogen liggen, zodat Moskou niet ontmoedigd wordt om nog olie te produceren. De stok achter de deur voor zo’n wereldwijd ‘koperskartel’ zijn de scheepsverzekeraars. Die zitten voor 90 procent in het Westen (vooral Londen) en zouden een verbod opgelegd krijgen om nog olietransporten boven de afgesproken prijslimiet te verzekeren.
Of dit westers prijsplafond er komt, is twijfelachtig. Zo is het nog onzeker of de talloze Griekse rederijen, die volgens sommige rapporten op grote schaal Russische olie blijven vervoeren, zich aan zo’n prijsplafond zullen houden. Datzelfde geldt voor niet-westerse landen als India, China en Turkije. Moskou schakelt namelijk eigen herverzekeraars in en heeft al meermaals gedreigd de oliekraan dicht te draaien naar alle landen die straks een westers prijsplafond op Russische olie aanvaarden.