Miljarden van energie- en oliesector redden de begroting niet
Vivaldi moet nog altijd op zoek naar drie tot vier miljard euro, ondanks de geschatte opbrengst van de overwinstbijdrage van de energiesector.
Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) heeft dit weekend haar langverwachte plan om de overwinsten af te romen op tafel gelegd. In twee jaar tijd wil ze 4,7 miljard euro afromen van de energieen elektriciteitssector.
Wat houdt het voorstel concreet in? De minister stelt voor om in de elektriciteitssector alle marktinkomsten boven de 130 euro per megawattuur
volledig af te romen. Daarnaast wil ze de oliesector een solidariteitsbijdrage van 1,5 cent per liter opleggen. Die zou gelden voor de raffinagebedrijven en geregistreerde oliemaatschappijen, niet voor de leveranciers of pomphouders. Dat is een bijdrage die de sector niet mag doorrekenen in de tarieven. Die twee maatregelen zouden samen dit en volgend jaar 4,7 miljard euro in het laatje kunnen brengen.
Hoe zeker zijn we dat de overwinstbijdrage 4,7 miljard euro zal opleveren?
Veel hangt af van waar de grens gelegd wordt waarboven de winst wordt afgeroomd. Sommige partijen zien die liever op 180 euro per megawattuur liggen.
Ook zal de opbrengst afhangen van de elektriciteitsprijzen op dat moment. Als die zakken, is er minder om af te romen, maar is de noodzaak om af te romen en de burgers te helpen ook kleiner. Het kabinetVan der Straeten heeft rekening gehouden met de prognoses van 2023, maar die zijn erg volatiel.
De opbrengst mag alleen gebruikt worden om ondernemingen en gezinnen te helpen met hun hoge energiefactuur
De MR is alvast sceptisch over de opbrengst van de maatregel. Op de andere kabinetten luidt het dat het verwachte cijfer niet onrealistisch is, maar dat alles nog nader bekeken moet worden. Het plan werd maandag uitgebreid besproken door de Creg en een werkgroep met specialisten van de diverse kabinetten.
Is deze overwinstbijdrage juridisch sluitend?
De Europese regelgeving van vrijdag legt de juridische basis, maar de Belgische overheid gaat verder dan Europa. België wil meer afromen en voor een langere periode. De Europese Commissie laat dat toe. Dergelijke maatregelen botsten altijd op weerstand. Als ze niet in overleg met de sector genomen worden, trekt er meestal wel een betrokken partij naar de rechter. De oliesector zou nu al moeilijk doen, valt te horen in regeringskringen.
Met Engie/Electrabel zijn de onderhandelingen over de verlenging van de kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 nog volop bezig. Die onderhandelingen en de discussie over een overwinstbijdrage staan los van elkaar, verzekert het kabinet-Van der Straeten. Maar in de praktijk zal de top van Engie alle argumenten gebruiken om in beide dossiers een gunstig resultaat te bekomen.
Is de begroting voor volgend jaar dan nu al in kannen en kruiken? Helemaal niet. De overwinstbijdrage zal slechts een tijdelijke en eenmalige opkikker zijn voor de begroting van dit en volgend jaar. Nadien valt die weg. Europa heeft bovendien bepaald dat het geld van die bijdrage alleen gebruikt mag worden om gezinnen en ondernemingen te helpen met hun hoge energiefactuur. Zo circuleert het denkspoor om de maatregel van vorige maand – waarbij elk gezin bijna 400 euro korting krijgt op de energiefactuur – te herhalen begin volgend jaar. De maatregel kan ook gebruikt worden om de btw-verlaging op gas en elektriciteit te financieren. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) beklemtoonde gisteren op Radio 1 dat die btw-verlaging definitief wordt en op termijn deels gecompenseerd wordt met hogere accijnzen, zodra de prijzen opnieuw op een normaal niveau komen. Die accijnzen kunnen worden gekoppeld aan het verbruik en kunnen sociaal gecorrigeerd worden.
Die 4,7 miljard – of wat het uiteindelijke bedrag wordt – is dus een gesloten enveloppe, die exclusief gebruikt mag worden voor energiemaatregelen. Het goede nieuws is dat het geld voor dergelijke maatregelen niet geleend moet
worden en dus niet de overheidsschuld doet oplopen, maar uit die overwinstbijdrage kan worden gehaald.
Structureel verandert dat extra geld amper iets aan de belabberde toestand van de Belgische begroting. De regering-De Croo gaat nog altijd op zoek naar 2,3 miljard euro voor de komende twee jaar.
In het regeerakkoord staat het engagement om de begroting jaarlijks structureel met minstens 0,2 procent van het bbp te verbeteren. De grote lijnen daarvan werden in 2020 vastgelegd, zoals een besparing van 150 miljoen euro op het tijdskrediet en/of de thematische verloven (zoals ouderschapsverlof). Dat moet nu concreet gemaakt worden. Daarbovenop wil premier De Croo voor dit en volgend jaar nog 1,7 miljard euro extra vinden om het structurele tekort in 2024 terug te dringen tot iets meer dan 3 procent.