Krijgen we ons beschermd erfgoed ooit energiezuinig?
In Watermaal-Bosvoorde zien meerdere tuinwijkbewoners hun ramen met dubbel glas weer vervangen worden door enkel glas. Dubbel glas kan niet vanwege de beschermde, unieke profielen. ‘De houding van de sommige overheden is een schande.’
Slecht nieuws voor een aantal bewoners van de tuinwijk Le LogisFloréal. Om de energiefactuur te drukken, hadden ze een tijd geleden op eigen initiatief hun enkel glas vervangen door dubbel glas. Maar bij een algemene renovatie vanuit de Brusselse Huisvestingsmaatschappij (BGHM) wordt nu opnieuw in ramen met enkel glas voorzien. Daarover berichtte Bruzz maandag. Aan de typische groene of gele ramen met een specifiek uitzicht mag niet worden geraakt. Dubbel glas gaat niet samen met de unieke profielen.
Bij een aantal sociale huurders wordt het glas pas na de winter vervangen. Een haalbaarheidsstudie moet uitmaken of een nieuw soort dun dubbel glas toch nog de broodnodige isolatie biedt. Een berekening uit 2014 toonde dat dubbel glas het energieverbruik voor verwarming bijna zou halveren.
Het verhaal roept de vraag wat we aan moeten met ons erfgoed in het licht van de klimaat- en energieuitdagingen. Volgens een onderzoeksrapport van het Agentschap Onroerend Erfgoed behoort het Vlaams gebouwenpatrimoni
‘Hoe leg je uit dat er in bepaald erfgoed nog steeds geen dubbel glas kan? Je ziet het verschil amper nog’
‘tot de grootste, oudste, en meest energieverslindende’ van Europa. Cijfers van het Agentschap Onroerend Erfgoed spreken voor 2020 over 11.421 beschermde monumenten. Al is ‘monument’ een ruime term. Hij kan slaan op een architectenwoning of een kerk, maar evengoed op een standbeeld of een boom. Hetzelfde rapport haalt aan dat 5 procent van alle woningen in Vlaanderen momenteel een energielabel A heeft. Over dertig jaar zouden dat alle woningen moeten zijn. Een verdrievoudiging van het ritme is daarvoor nodig, klinkt het. Het is niet meteen geweten wat het gemiddelde e-peil bij beschermde monumenten is.
Leo Van Broeck
Maatwerk
Maar gebouwen met erfgoedwaarde hebben heel wat uitdagingen. Hoe ga je om met glas-in-loodramen of gevelmozaïek als je energiezuinig wil renoveren?
‘Een beschermd pand is altijd maatwerk’, zegt Valerie Evers van het Vlaamse agentschap Onroerend Erfgoed. ‘Als je iets wil aanpassen, dan vindt er een gesprek plaats, en komt er een preadvies. In sommige gevallen zal bijvoorbeeld wel hoogrendements- of dubbel glas mogelijk zijn.’ Ook voor de installatie van zonnepanelen – visueel best ingrijpend – is er een afwegingskader, zodat het soms wel kan.
Een oud gebouw renoveren zonder het uitzicht ervan te veranderen is heel moeilijk, meent bouwfysicus Jelle Laverge (UGent). Wat zijn de grootste pijnpunten? ‘Voor ramen zijn er verschillende uitdagingen. Oud enkel glas is “getrokken” glas, door het productieproces zit er altijd een soort golving in. Dubbel glas is spiegelglad, en dat verschil zie je. Ook de profielen rond het glas geven moeilijkheden.’
‘Ga je een beschermde gevel aan de buitenkant isoleren, dan verandert de afwerking uiteraard het uitzicht. Isoleer je binnen de dagkant (rondom het raam, red.), dan verkleint de raamopening. Je zou de ramen dan eerst kunnen vergroten, maar dan zijn zware structurele verbouwingen nodig. Binnenisolatie verkleint ook de kamers binnen.’
Nostalgie
Gewezen Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck vindt dat het agentschap veel meegaander moet zijn. ‘Met de klimaatcrisis die we volop doormaken, is de houding van erfgoedoverheden soms een schande. Hoe leg je uit dat er in bepaald erfgoed nog steeds geen dubbel glas kan? Met de hedendaagse technieken is het verschil zo miniem dat het amper zichtbaar is. In de tuinwijk kun je ook buitenmuurisolatie toepassen, bijvoorbeeld afgewerkt met baksteenplaketten. Het verschil is minimaal.’
Maar hij wil een nog fundamenteler punt maken. ‘De verschijningsvorm van een gebouw wordt als de identiteit ervan gezien, en nostalgie speelt daarbij een te groum
Vlaams Bouwmeester