Littekens van bomen, landschappen en mensen
De foto-expo Regards de femmes in Fondation A plaatst vrouwelijke fotografen voor het voetlicht. Het levert reflecties op over wat verdwijnt en wat schrijnt, over engagement en over de mannelijke blik op het vrouwelijke lichaam.
In de Brusselse Fondation A kunt u de expo Regards de femmes zien: werk van 19 fotografes uit de collectie van Astrid Ullens de Schooten Whettnall, geselecteerd door curatrice Béatrice Andrieux. Er hangt werk van grote namen als Lisette Model, Helen Levitt en Diane Arbus, maar evengoed van jonge hedendaagse fotografen. De expo is bedoeld om de tiende verjaardag luister bij te zetten van Fondation A, de stichting die Ullens de Schooten Whettnall oprichtte om haar collectie met het grote publiek te delen. De keuze voor vrouwelijke fotografen lag voor de hand, zegt ze in de catalogus. De eerste twee tentoonstellingen waren gewijd aan de Amerikaanse portretfotografe Judith Joy Ross. Een decennium later wilde ze teruggrijpen naar het idee dat aan die expo’s ten grondslag lag: het doorbreken van het monopolie van de mannelijke blik in de fotografie.
De titel geeft verkeerdelijk de indruk dat de expo op zoek gaat naar wat de blik van vrouwelijke fotografen onderscheidt van de ‘male gaze’, die de fotografie zo lang heeft gedomineerd. Dat lijkt niet het opzet. Wat deze fotografen gemeen hebben, is hun engagement en betrokkenheid.
De Peruaanse Tarrah Krajnak becommentarieert de naaktfotografie van beroemde fotografen als Edward Weston
Wazig
De expo opent met Diane Arbus (19231971): een indrukwekkend portret van een Puerto Ricaanse vrouw met een sjaal in zwarte voile kijkt je frontaal aan, er zijn foto’s van circusartiesten en gemaskerde vrouwen, en een onthutsend portret van Mae West toen de filmster 72 was. Arbus brengt nietsontziend het verval in beeld, en tegelijk de glamour die West uitstraalt: intiem, rauw en teder tegelijk. De portretten van Judith Joy Ross hebben een heel andere uitstraling. Ross legt zich al jaren onder mee toe op het portretteren van activisten die demonstreren tegen oorlog en racisme. Wat haar portretten typeert, is de diepe verbondenheid tussen fotograaf en onderwerp. Dat de achtergronden wazig blijven, benadrukt dat nog.
Ook van Zoe Leonard zijn portretten te zien, zij het dan van bomen uit de reeks Tree + fence, omsingeld en ingeperkt door hekken en omheiningen. Leonard toont de littekens van de bomen, de sporen van wat ze hebben meegemaakt. Herinneringen, littekens: het is ook een rode draad in het werk van de Zuid-Afrikaanse Jo Ractliffe. Haar foto’s weerspiegelen op een bijzondere manier de gewelddadige geschiedenis van haar land. Uit haar reeks Borderlands (2011-2013) zijn beelden te zien van grafmonumenten in verweerde landschappen. Wie er niet op let, merkt ze amper op: steenstapels, onooglijke hoopjes zand met een verdorde plant erop, of een bescheiden bordje met een naam: slachtoffers van de onafhankelijkheidsstrijd tussen Angola en Zuid-Afrika. Alle details zijn zichtbaar, het felle middaglicht, de donkere schaduwen: die liefdevolle aandacht voor vergeten slachtoffers werkt ontroerend.
Blanke schoonheidsnormen
De Peruaanse Tarrah Krajnak becommentarieert de naaktfotografie van beroemde fotografen als Edward Weston door foto’s ‘na te spelen’ met bouwmaterialen, planken en gasmaskers. Zo maakt ze zelfportretten, de zelfontspanner duidelijk zichtbaar in de hand. Het levert intrigerende foto’s op, en stof tot nadenken.
Openlijk politiek zijn de fotomontages van Martha Rosler. In haar reeks Bringing the war home (2004) uit ze kritiek op de oorlog in Irak en de kapitalistische samenleving door werelden met elkaar te confronteren – een blondine neemt een sexy pose aan in een woonkamer vol designmeubelen. In de stoelen twee kinderlijkjes, het grote schuifraam geeft uitzicht op oorlogstaferelen.
Of er zoiets bestaat als een vrouwelijke blik, dat laat de expo aan de kijker over. De curator verantwoordt haar keuzes niet. De duiding blijft beperkt tot een dubbelgevouwen A3 met beknopte bio’s. Regards de femmes toont flink wat schitterende foto’s uit een indrukwekkende collectie, maar iets meer context had geen kwaad gekund. ★★★⭐⭐