Stikstof steekt ook luchthaven Zaventem stokken in de wielen

De nationale luchthaven is toe aan een nieuwe omgevingsvergunning. De te hoge stikstofuitstoot dreigt de groeiplannen te dwarsbomen.

De luchthaven van Zaventem heeft een nieuwe omgevingsvergunning nodig. De huidige vervalt in juli volgend jaar. Die hernieuwing belooft spannend te worden. Uit de eerste versie van het milieueffectenrapport (MER) die De Standaard kon inkijken, blijkt dat de luchthaven mikt op forse groei. Uitbater BAC gaat tegen 2032 uit van een verdubbeling van de cargo en een vijfde meer passagiers. Dat betekent meer en grotere vliegtuigen, en een extra stroom vrachtwagens (+43 procent) en personenwagens (+9 procent). In de raming van het personenverkeer zit al een ambitieuze ‘modal shift’ vervat, waarbij BAC ervan uitgaat dat de helft van het personeel en de passagiers met het openbaar vervoer komt.

Die extra volumes generen een verhoging van zowel de CO2- als de NOx-uitstoot. Met die NOx, een vorm van reactieve stikstof, komt de luchthaven in het vizier van het stikstofdebat. In de omgeving van de luchthaven liggen verschillende beschermde natuurgebieden die in slechte staat zijn. Uit het MER blijkt dat de uitstoot van de luchthaven op de Natura2000-gebieden nu al te hoog is. In het groeiscenario wordt die nog groter. Het studiebureau dat het MER opstelde, ziet niet meteen een oplossing. De milderende maatregelen, zoals zonnepanelen of een nieuwe tramlijn, volstaan niet om de extra uitstoot van het vliegverkeer op te vangen. Daarvoor is geen alternatief zolang er geen schone brandstoffen beschikbaar zijn.

Op slot

Tot deze week konden de bevoegde instanties en omliggende gemeenten adviezen indienen. Die worden verwerkt, waarna het dossier in openbaar onderzoek gaat. Tegen het einde van het jaar moet minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) beslissen over de vergunning. De minister hamert er al maanden op dat een definitief stikstofakkoord nodig is om te vermijden dat een vergunningsstop grote projecten zoals de luchthaven op slot zet. Dat is geen hypothetisch scenario. In december vernietigde de Raad voor Vergunningsbetwistingen nog de vergunning van Broeklin – de opvolger van het winkelcomplex Uplace in Machelen – vanwege de te grote stikstofuitstoot op dezelfde natuurgebieden.

Met een robuust stikstofakkoord moet de achtergrondconcentratie overal in Vlaanderen dalen. Dat geeft uitstoters als de luchthaven extra vervuilruimte. Maar zelfs dan is het groeiscenario van de luchthaven niet realistisch, zegt Jasper Wouters, beleidsmedewerker bij de Bond Beter Leefmilieu (BBL). ‘De discrepantie tussen het groeiscenario van de luchthaven en de klimaat- en milieudoelen van de overheid is gewoon te groot. Het is ook niet te verantwoorden dat de luchthaven hiermee wegkomt als de boeren wel zware inspanningen moeten doen.’

Noodprocedure

In een coalitie met bewonersgroepen uit de Vlaamse rand pleit de BBL voor een plafond op het aantal vluchten – 5 procent minder dan voor corona – en een afschaffing van de nachtvluchten. Ook in het MER staat expliciet dat enkel ‘een grote beperking van het aantal vliegbewegingen’ de impact kan reduceren. Maar die optie wordt niet onderzocht omdat ze in strijd is met het doel om te groeien. ‘Dat is opmerkelijk’, zegt Wouters, ‘want de dienst-MER van de Vlaamse overheid had aangegeven dat een scenario met minder vluchten wel degelijk moest worden bekeken als dat relevant is. Het MER dat nu voorligt is dus onvolledig.’

Volgens Wouters bewijzen de stadsluchthavens van Parijs, Berlijn, Zürich en Frankfurt dat een exploitatie met beperkingen, zoals weinig of geen nachtvluchten, wel degelijk rendabel kan zijn.

De luchthaven wil voorlopig niet antwoorden op de vraag of die forse groei voor cargo essentieel is. De uitbater lijkt op een ander paard te wedden. De Europese Habitatrichtlijn, die waakt over de instandhouding van Natura2000-gebieden, heeft een noodprocedure voor projecten met een groot maatschappelijk belang. Vlaanderen maakte er onder meer gebruik van voor de bouw van het Deurganckdok. Maar volgens milieujurist Hendrik Schoukens (UGent), die ook schepen is voor Groen in Lennik, is die zogenaamde ADCtoets geen vrijbrief. ‘De luchthaven komt hiervoor in aanmerking, maar de voorwaarden zijn niet min. Zo moet je bewijzen dat er geen minder schadelijk alternatief mogelijk is. Dan kom je bij de vraag of die groei echt nodig is. Dat groeiscenario erdoor duwen, lijkt me niet evident. Bovendien is een sluitend stikstofkader een absolute voorwaarde. Een rechter kan oordelen dat een uitzondering voor de luchthaven gerechtvaardigd is, omdat het Vlaamse stikstofbeleid de goede kant op gaat. Dat is nu niet het geval.’

De BBL laat weten dat hij de vergunning zal aanvechten als die in strijd is met de milieuwetgeving. Minister Demir wil pas reageren nadat het dossier definitief is ingediend.

‘Het is niet te verantwoorden dat de luchthaven hiermee zou wegkomen als de boeren wel zware inspanningen moeten doen'

Jasper Wouters

Bond Beter Leefmilieu