De bonus als twistappel: hoe fair wordt de premie in het onderwijs?
Volgend schooljaar duiken tussen de gewone leerkrachten plots ook leerkracht-specialisten op. De aankondiging veroorzaakt nu al spanning in de leraarskamer. ‘Dit roept nog veel vragen op.’
‘Onderwijs is geen bedrijf’, ‘er zal onenigheid in teams komen’, ‘dit werkt vriendjespolitiek in de hand’ en ‘zijn wij leerkrachten niet allemaal expert?’ Uit een honderdtal reacties van leerkrachten op de website van De Standaard blijkt dat een grote meerderheid niet gewonnen is voor het nieuwe statuut van leraar-specialist, een leerkracht met een bijzondere expertise.
Dat mandaat wordt door Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) in het leven geroepen om de vlakke loopbaan te doorbreken en de onderwijskwaliteit te verhogen. Voor de leraarsspecialisten is er een financiële bonus: ze krijgen gedurende drie jaar 8 procent extra loon. Jaarlijks komt dat neer op zo’n 5.700 euro bruto.
Vooral het onduidelijke kader (scholen kunnen zelf bepalen welke expertise ze waarderen), het beperkte aantal experts (slechts 5 procent van het personeelsbestand) en de plotse ongelijkheid en competitie tussen de leerkrachten wekken wrevel en weerstand.
Toch is niet iedereen negatief. ‘Als ik eerlijk ben: na x-aantal jaar in het lager onderwijs begon het totaalpakket wat te knellen’, zegt Mel Van Ooteghem, leerkracht in de GO!-basisschool Paalbos in Assebroek. ‘Tijdens corona begon ik me extra bij te scholen. De uitdaging en de verandering in het takenpakket waren een eyeopener. Ik merkte hoe geboeid ik was en welke vibe dat meebracht. Dit nieuwe mandaat kan ertoe leiden dat leerkrachten die dat willen, uitgedaagd worden en dat nu eens niet op vrijwillige basis moeten doen, zoals zoveel andere taken binnen deze job.’
‘In veel scholen is er een groep leerkrachten op wie je altijd kan rekenen, en een groep leerkrachten op wie je zelden kunt rekenen’, zegt ook Mike V., al twintig jaar leerkracht in een grote school. ‘Vandaag heeft een directie geen enkele manier om die eerste groep te onderscheiden. Dit lijkt me een nuttig instrument.’
‘Boodschap van waardering’
Rein De Cooman, expert personeelsbeleid aan de KU Leuven, is voorzichtig positief. ‘Het gaat niet alleen over het geld, maar vooral om de boodschap die dat geld heeft. Het is een boodschap van waardering’, zegt De Cooman. ‘Verder kan de maatregel tot meer diversiteit in het lerarenbestand leiden en continue ontwikkeling stimuleren.’ Toch is er ruimte voor verbetering. ‘Het zou zinvol zijn om die extra’s ook aan een team te kunnen geven.’
‘Ik begrijp het niet helemaal’, zegt Ans De Vos, expert duurzame loopbaan aan de Antwerp Management School. ‘Ik weet niet waarom dit er nu zo snel komt terwijl een
‘Dit nieuwe mandaat kan ertoe leiden dat leerkrachten die dat willen, uitgedaagd worden en dat nu eens niet op vrijwillige basis moeten doen’ Mel Van Ooteghem GO!-basisschool Assebroek
commissie van wijzen bezig is met een grondige herziening van het statuut en de loopbanen van leerkrachten. En wat na dat mandaat van die drie jaar? Hoe ga je dat terugschroeven? Bij mij roept dit nog veel vragen op.’
Volgens haar kan een gedifferentieerd loon wel, maar dan in een breder hr-beleid in het onderwijs. ‘Dat kan en moet absoluut veranderen. Maar voor we gaan belonen, moeten we eerst eens goed nadenken: hoe zien we het beroep van leraar eigenlijk? En wat verwachten we van hen? Dat gebeurt hier niet.’
In privéondernemingen is een gedifferentieerd loon veelal de regel, vertelt ze. ‘Alleen heeft het onderwijs die cultuur helemaal niet. Een eenmalige maatregel invoeren is dan ook niet dankbaar voor scholen om een omslag teweeg te brengen.’ De crux zal volgens haar zitten in het selectieproces: voor welke opdrachten en aan wie ken je een premie toe? ‘Daarin is fairness nodig’, zegt ze. ‘Collega’s moeten het fair vinden, zoals we anciënniteit vandaag logisch vinden. We zijn allemaal sociale vergelijkers. Door goed te verantwoorden hoe je selecteert, krijg je een gepercipieerde rechtvaardigheid. Dat is nodig.’
‘Laat het team beslissen’
Ook De Cooman wijst op het belang van duidelijke communicatie. ‘Als de procedure onduidelijk is of er ontstaat willekeur, zal dit een twistpunt worden. Maar ik zie het toch vooral als een stap om talenten aan te moedigen. Wie de knoop niet krijgt doorgehakt, kan ook het team laten beslissen welke collega’s ze naar voren schuiven.’
Stefaan Henderickx, leerkracht op het Sint-Annacollege in Antwerpen, benijdt de directies niet. ‘Ik vertel in mijn lessen Latijn de mythe van de twistappel. Die wordt op de tafel gegooid met de boodschap “voor de mooiste/beste” en leidt uiteindelijk tot de Trojaanse oorlog. Dit voorstel doet exact hetzelfde. Ocharme de directeur die als Paris een oordeel moet vellen welke van de tientallen collega’s die met hart en ziel hun job doen plots meer betaald wordt en wie niet.’