Niks pauzeknop induwen, tijd om te fastforwarden!
De premier suggereert met zijn ‘pauze-voorstel’ dat natuurherstel niets te maken heeft met klimaatverandering. Dat is manifest onjuist, schrijven vier experts ter zake. Gezonde ecosystemen zijn cruciaal in de strijd tegen de opwarming van de aarde.
Biodiversiteit is een overkoepelende term voor alle levensvormen op onze planeet. Net als voor klimaatverandering is er overtuigend wetenschappelijk bewijs voor de negatieve impact van de toenemende menselijke bedrijvigheid op die biodiversiteit. En we begrijpen ook alsmaar beter hoe belangrijk een biodiverse omgeving is voor onze levenskwaliteit. In een omgeving waarin de biodiversiteit stelselmatig verschraalt, stapelen lastige problemen zich op. Zo wordt de relatie tussen biodiversiteit en de mentale en fysieke gezondheid van mensen almaar duidelijker. De toestand van biodiversiteit is een complex verhaal dat nauw verbonden is met onze gezondheid, menselijke bedrijvigheid en levenskwaliteit.
Die soms ongemakkelijke kennis zit niet alleen in academische ivoren torens. Het World Economic Forum (WEF) stelt onomwonden dat de helft van de mondiale economie stevig onder druk komt door biodiversiteitsverlies. Samen met klimaatverandering staat biodiversiteitsverlies bovenaan het lijstje van de grote problemen die ook volgens het WEF dringend en ingrijpend aangepakt moeten worden. Al in 2021 publiceerde het World Business Council for Sustainable Development Embracing a global goal for nature, een pleidooi voor een netto toename van de diversiteit vanaf 2030, om te komen tot een betekenisvol herstel tegen 2050.
Manifest onjuist
Dus? Even tijd voor de pauzeknop, meent onze premier. Wellicht begrijpen sommige toppolitici de klimaatcrisis beter dan de biodiversiteitscrisis. België en Vlaanderen hebben nochtans voldoende expertise in huis om de omvang van de biodiversiteitscrisis aan onze beleidsverantwoordelijken duidelijk te maken én om oplossingen voor te stellen – wat ook in veel gremia gebeurt. Door te stellen dat we nu voorrang moeten geven aan klimaatverandering en maatregelen voor natuurbehoud en -herstel beter kunnen uitstellen, maakt de premier een cruciale denkfout. Hij suggereert dat natuurherstel niets te maken heeft met klimaatverandering. Dat is manifest onjuist, natuurbehoud en -herstel zijn een cruciaal deel van de oplossing voor de klimaatuitdaging.
Natuurgebaseerde oplossingen zijn essentieel om klimaatneutraliteit in 2050 te
bereiken en de opwarming van de aarde onder de anderhalve graad te houden. De klimaatmodellen van het Intergovern
mental Panel on Climate Change (IPCC) tonen aan dat een snelle en drastische reductie van de uitstoot van broeikasgassen nodig is om die doelstelling te kunnen bereiken, maar dat tegelijkertijd ook een verhoging van de opslagcapaciteit van ecosystemen nodig is.
Zonder die bijkomende opname van broeikasgassen door onze ecosystemen valt de restuitstoot van landbouw en industrie – die nooit helemaal nul kan worden – onmogelijk te compenseren. Wanneer ecosystemen degraderen, kunnen ze bovendien meer broeikasgassen gaan uitstoten dan ze opnemen. Door degradatie te voorkomen en om te keren, vermijd je dus extra netto-uitstoot. Grootschalig natuurherstel is dus het essentiële sluitstuk van het mondiale klimaatbeleid.
Ecosystemen kunnen hun rol in het klimaatvraagstuk alleen vervullen als ze opgewassen zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering. En daarin speelt biodiversiteit een centrale rol. 30 jaar onderzoek heeft aangetoond dat complexere en meer biodiverse ecosystemen beter functioneren en meer veerkracht hebben dan verarmde, gedegradeerde systemen. Mitigatie – het tegengaan van de klimaatverandering – en adaptatie – zich aanpassen aan klimaatverandering – zijn twee kanten van dezelfde medaille. Herbebossing is één van die belangrijke natuurgebaseerde oplossingen, maar zal alleen effect hebben als die herstelde bossen bestand zijn tegen de steeds frequenter wordende droogtes, stormen, en andere extreme weersomstandigheden. Hetzelfde geldt voor graslanden en veengebieden. Die kunnen grote hoeveelheden koolstof vasthouden en een cruciale rol spelen in de hydrologische cyclus, door water te bergen bij veel neerslag en het later weer af te geven. Maar gedegradeerde veengebieden zijn juist een bron van CO2 en ver
liezen hun belangrijke sponswerking.
Cherrypicking
Het leeuwendeel van de ecosystemen in Europa is momenteel gedegradeerd. Vandaar het voorstel voor een natuurherstelwet en de ambitie om in te zetten op een grootschalig ecosysteemherstel als essentieel element in klimaatmitigatie en -adaptatie.
Het voorstel voor een natuurherstelwet komt dus niet zomaar uit het niets. Onderzoek onderbouwt waarom het een hoeksteen vormt van de Europese Green deal, een breed, samenhangend totaalpakket van maatregelen die de EU voorstelt om de klimaatambities en de transitie naar een
duurzame maatschappij te realiseren. Bovendien toont onderzoek aan dat natuurgebaseerde maatregelen vaak het kostenefficiëntst zijn. Het houdt dus geen steek om aan cherrypicking te doen door je alleen te engageren voor maatregelenpakket A (CO2
reductie), maar liever niet voor pakket B (natuurherstel). Sterker nog: als je alleen inzet op pakket A, zal dat onvermijdelijk leiden tot een verdere aanscherping van de
reductiedoelstellingen. Zo niet zal het onmogelijk zijn om klimaatneutraliteit in het vizier te houden.
De premier en sommige andere beleidsmakers vergissen zich van knop. Naast de pauzeknop staat de fastforwardknop. De doeltreffendheid van natuurgebaseerde oplossingen voor klimaat daalt met toe
Een crisis is niet gebaat bij een pauze, maar vergt een beleid dat zich zo veel mogelijk baseert op kennis, feiten en inzichten. Handen uit de mouwen dus
nemende opwarming. Het is die knop die we moeten indrukken als we onze positie als welvarend, innovatiegedreven land willen behouden. Een crisis is niet gebaat bij een pauze, maar vergt een beleid dat zich zo veel mogelijk baseert op kennis, feiten en inzichten. Die zijn ook belangrijk voor de ontwikkeling van een maatschappelijk draagvlak voor gepaste maatregelen. Mouwen meteen oprollen dus, en met kennis van zaken werken aan een leefbare en biodiverse omgeving, ook voor onze landbouw, industrie en gezondheid van morgen. Het zal samen moeten gebeuren, en zonder pauze. Lander Baeten (UGent), Patrick Meire (UAntwerpen), Hans Van Dyck (UCLouvain),
Kris Verheyen (UGent)
Mee onderschreven door: Natalie Beenaerts (UHasselt), Kristien Brans (VUB), Olivier Honnay (KULeuven), Erik Matthysen (UAntwerpen), Thomas Merckx (VUB), Bart Muys (KULeuven), Jonas Schoelynck (UAntwerpen), Rudy Van Diggelen (UAntwerpen), Koenraad Van Meerbeek
(KULeuven), Hans Verbeeck (UGent), Renate
Wesselingh (UCLouvain)