Hoe komt het dat blonde kinderen later vaak donkerder haar krijgen?
Het kan niet als een verrassing komen, en toch blijft het verwonderen. Bij het weerzien van oude jeugdvrienden die vroeger blond waren, springt de haarkleur dikwijls in het oog. Oude bekenden zien er na al die jaren opeens heel anders uit. Fotoalbums met oude familiekiekjes intrigeren ook. “Hoe komt het dat blonde kinderen later vaak donkerder haar krijgen?”, vraagt Bart T´Jampens zich af. “Die vraag kwam in mij op terwijl ik naar foto’s van mijn petekind keek.”
Vooral bij mensen van Europese afkomst wordt een lichte haarkleur uit de jeugd vaak donkerder in de pubertijd. Dat komt doordat melanocyten – cellulaire fabriekjes in onze huid – de aanmaak opvoeren van melanine, het pigment dat verantwoordelijk is voor de kleur van het haar. Als gevolg hiervan wordt het blonde haar geleidelijk aan donkerder.
De belangrijkste typen melanine zijn de zwart-bruine en de roodachtige feomelaninen. Haarkleur ontstaat door de mix van deze pigmenten en de natuurlijke geelachtige kleur van keratine, het belangrijkste bouwmateriaal van haar. Je bent blond als je weinig van deze pigmenten in je haar hebt.
Meestal is het goudblonde haar tijdelijk doordat hormonen na enkele jaren de melanineproductie aanzwengelen. Hoe dit in zijn werk gaat, is nog niet goed bekend. Tientallen genen zijn verantwoordelijk voor de aanmaak van de pigmenten die onze haarkleur bepalen. Van sommige van die genen is de invloed aanvankelijk minimaal. Men denkt dat ze worden geactiveerd door hormonale veranderingen rond de puberteit.
Vooral in Scandinavië vind je mensen die ook op latere leeftijd nog blond zijn. Een genetische samenstelling die de aanmaak van eumelanine (blijvend) onderdrukt zou daarvan aan de basis liggen. Dat deze genetische variant juist in die contreien voorkomt, waar het ’s winters lang donker is, heeft mogelijk een evolutionaire verklaring. De blonde haarkleur zou tegelijk zijn ontstaan met een lichte huidskleur.
Met een lichte huid kun je beter vitamine D aanmaken onder invloed van zonlicht.
De meeste Belgische (blonde) kinderen zien hun haar jaar na jaar donkerder worden. Niets aan de hand zou je denken. Toch vinden veel mensen die kleurverandering zonde, getuige de gretige aftrek van middelen om haar te blonderen. Al zeggen ze dat natuurlijk niet ten overstaan van kinderen. Vanwaar die drang naar blond haar?
Veruit de meeste mensen op aarde hebben bruin of zwart haar. Ben je blond, dan spring je meer in het oog. Zou dat de verklaring zijn? Het is gissen. Het ontrafelen van modegrillen is mogelijk nog ingewikkelder dan het ontcijferen van de genetica van haarkleur.
Vragen voor de wetenschapswinkel zijn welkom op wetenschap@standaard.be, onder vermelding van naam en woonplaats.