De Gouden Beer gaat naar een koloniale schat
Dahomey, een documentaire van de Frans-Senegalese Mati Diop, heeft op het filmfestival van Berlijn de Gouden Beer gewonnen. Emily Watson werd bekroond voor haar bijrol in Small things like these van Tim Mielants.
Het was 12 years a slave- actrice Lupita Nyong’o die als juryvoorzitter van het filmfestival in Berlijn zaterdagavond de Gouden Beer uitreikte. Die schonk ze aan Mati Diop, voor haar verbeeldingsrijke documentaire Dahomey. De Frans-Senegalese cineaste staat stil bij de teruggave van schatten die Franse troepen zich anderhalve eeuw eerder in het koninkrijk Dahomey (de huidige republiek Benin) hadden toegeëigend.
Met Dahomey – amper 67 minuten lang – bekroont de jury een relevant en verbeeldingsrijk werkstuk. Het reflecteert over wat de terugkeer van die objecten betekent voor de huidige populatie – niet het minst voor de jonge universiteitsstudenten, die naar eigen zeggen opgroeiden met Avatar en Tom & Jerry.
Diop drukte haar hoop uit dat de bekroning de stilte en ontkenning rond die koloniale praktijken kan doorbreken en dat ze kan bijdragen aan het rechtzetten van zo’n onrecht. De regisseuse, die vijf jaar geleden met haar betoverende debuutfilm Atlantique nog kans maakte op de Gouden Palm in Cannes, leert ons met Dahomey onze plaats in de geschiedenis te herzien.
Een jaar geleden ging de Gouden Beer ook al naar een documentaire. Toen won Sur l’Adamant van de Fransman Nicolas Philibert, over een psychiatrisch centrum dat op de Seine drijft.
Urgentie zit in het DNA van het festival. Het bekroont makers die de actuele vraagstukken aankaarten, veel meer dan de festivals van Cannes en Venetië. Daar staan prestige en klinkende namen net iets hoger op de agenda. Dan viert Berlijn liever de eigenzinnigheid en durf van de tegenstem.
Wat niet wil zeggen er geen sterren op de rode loper passeerden. Van Matt Damon, Carey Mulligan en Cillian Murphy tot Adam Sandler: Hollywood was goed vertegenwoordigd.
Eerder deze week mocht Martin Scorsese al een ere-Beer in ontvangst nemen voor zijn rijke carrière. De 91-jarige Duitse legende Edgar Reitz, bekend van de Heimatfilmreeks, kreeg de Berlinale Camera, een prijs die een belangrijke bijdrage aan de filmwereld eert.
Tim Mielants
Small things like these van Tim Mielants, de openingsfilm van het festival, viel eveneens in de prijzen. De jury bekroonde de bijrol van de Engelse actrice Emily Watson, bekend van rollen in Breaking the waves en Punch-drunk love. Watson vertolkt een stuurse zuster-overste in Mielants’ Engelstalige debuut over de omstreden Magdalene laundries. Meer dan anderhalve eeuw lang, tot de jaren 90, werden ‘gevallen’ vrouwen er onderworpen aan terreur en mishandeling.
Watson noemde de rol krachtiger dan zij zelf was. Ze prees haar co-acteur Cillian Murphy, die in de hoofdrol te zien is als een zwijgzame man, die niet wil wegkijken van die schandelijke praktijken. Dankbaar was Watson omdat ze van dichtbij getuige mocht zijn van de manier waarop hij dat zo beklijvend deed.
Mielants was niet de enige Belg op de rode loper. Anthony Schatteman, die regiewerk deed voor reeksen als 2de zit en Northern lights, stelde in de nevensectie Generation Kplus zijn langspeeldebuut Young hearts voor. Zijn warme coming of age, over de ontluikende liefde tussen twee 14-jarige jongens, kreeg van de jeugdjury een bijzondere vermelding. Voorts viel vrijdag al Last swim in de prijzen, een Brits debuut van het Belgische productiehuis Caviar.
Woelige editie
De 74ste editie van de Berlinale verliep redelijk woelig. Er was nog voor de start commotie over enkele leden van het extreemrechtse AfD die (aanvankelijk) op de gastenlijst stonden. Ook maakte het stilzwijgen van de organisatie over de gruwelijke realiteit in Gaza protest los. Temeer omdat de Berlinale vorig jaar zo sterk in het teken stond van de oorlog in Oekraïne.
Tal van winnaars spraken zich zaterdag op het podium wel uit. Toen de documentaire No other land, over de verdrijving van Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever, bekroond werd, riep het vierkoppige collectief Duitsland op om niet langer wapens te leveren aan Israël. Een van die makers is een Israëli, een ander is Palestijn. “In Gaza zijn we niet gelijk”, sprak die eerste. “Aan die ongelijkheid moet een einde komen.” Na dankwoorden waren pleidooien voor een staakt-het-vuren het vaakst te horen.
Eerste zwarte juryvoorzitter
Met Oscarwinnares Lupita Nyong’o, een Mexicaanse die opgroeide in Kenia, was deze 74ste Berlinale overigens de eerste (!) editie met een zwarte juryvoorzitter. Dat haar jury uitgerekend Diop bekroont, kun je in die zin als een statement zien. Het is een stem die er nog te weinig te horen is. In 2005 was de film U-Carmen eKhayelitsha de eerste Gouden Beer-winnaar van Afrikaanse bodem.
Dahomey is daarmee niet minder een hoogtepunt van deze editie, en dus een terechte laureaat. De bioscooprelease is gepland voor september.
Berlijn viert liever de eigenzinnigheid en durf van de tegenstem