Na Mitch McConnell is de Republikeinse Partij helemaal van de trumpisten
De langstzittende partijleider in de geschiedenis van de Amerikaanse Senaat is een machtspoliticus par excellence. Met zijn cynische obstructietactieken werd Mitch McConnell wegbereider en slachtoffer van het trumpisme. In november treedt hij terug als belangrijkste Republikein in de Senaat.
“Een van de meest onderschatte talenten in het leven, is weten wanneer het tijd is om over te gaan naar het volgende hoofdstuk.” Zo kondigde de Amerikaan Mitch McConnell, de langstzittende partijleider in de geschiedenis van de Senaat, aan dat hij na november terugtreedt als boegbeeld van de Republikeinse fractie. De verklaring van McConnell, die wel nog op zijn minst tot 2027 in de Senaat blijft, kwam voor niemand in Washington als een verrassing.
Vorig jaar bevroor de 82-jarige McConnell twee keer in het midden van een gesprek met journalisten. Nadat hij aanstalten had gemaakt om hun vragen te beantwoorden, kreeg hij secondelang geen woord meer uit zijn keel en moesten zijn assistenten hem weghalen van de camera’s.
Dat was het bewijs van zijn fysieke achteruitgang, die McConnell weet aan de gevolgen van een hersenschudding, opgelopen na een val. Begin februari kwam het bewijs dat de man die jarenlang gold als de verpersoonlijking van Republikeinse macht op Capitol Hill, ook zijn stevige greep op zijn fractie kwijt was.
Tot frustratie van McConnell stemden Republikeinse senatoren toen een compromis weg waarover ze net maandenlang onderhandeld hadden met de Democraten. Die laatsten hadden de Republikeinen, tegen de oorspronkelijke verwachtingen in, gegeven waar die om vroegen: in ruil voor steun aan Oekraïne zegden ze een harder grensbeleid toe aan de zuidgrens met Mexico. Voor McConnell, die vindt dat de VS een leidersrol moeten spelen in Oekraïne en de rest van de wereld, was dat een win-winsituatie. Maar zijn partijgenoot en presidentskandidaat Donald Trump zag dat anders. Een akkoord met de Democraten over een strakker grensbeleid dreigde een van zijn centrale campagnethema’s, migratie, onderuit te halen.
Republikeinse reuzen
In de strijd tussen de twee Republikeinse reuzen was het Trump die triomfeerde. De senaatsfractie van McConnell schoot een akkoord af waar ze zelf op had aangedrongen en zette haar fractieleider in zijn hemd. McConnells invloed implodeerde voor de camera’s, te midden van een gênant parlementair drama. De boodschap was duidelijk: ook in het Amerikaanse Hogerhuis, dat zichzelf een respectabeler imago toedicht dan het Huis van Afgevaardigden, is de opmars van het trumpisme niet te stuiten. Als daarbij beleid moest sneuvelen dat de Republikeinen al die tijd zeiden na te streven: so be it.
McConnell is het slachtoffer geworden van een meedogenloze tactiek die hij zelf perfectioneerde. Zijn bereidheid om stelselmatig de politieke agenda van Barack Obama te torpederen, een Democratische president die beloofde komaf te maken met de banale partijpolitieke spelletjes van Washington, was notoir. “Het belangrijkste dat we willen bereiken,” zei McConnell, “is dat Obama een president van één mandaat blijft.” Daarvoor was elke obstructiemethode geoorloofd.
Obama van een tweede ambtstermijn houden, is niet gelukt. Wat wel lukte, was Obama in 2016 tegenhouden om een vrijgekomen zitje in het Hooggerechtshof te vullen. Dankzij McConnell was het Trump die de volgende rechter kon benoemen. Daarna volgden nog twee Trump-benoemingen die de balans in de hoogste rechtbank van het land volledig en voor lange tijd naar rechts deden overhellen. De gevolgen werden meteen duidelijk toen het hof het arrest Roe v. Wade schrapte en de toegang tot abortus in Republikeinse staten bijna van de ene dag op de andere verdween.
Het volstoppen van het Hooggerechtshof én van tientallen lagere rechtbanken met uiterst conservatieve rechters, werd door McConnell gezien als een van zijn belangrijkste verwezenlijkingen. Zijn werkrelatie met Trump bleek ook elders uiterst productief: een enorme belastingverlaging werd op breed gejuich onthaald. Dat bedrijfsleiders en de meest vermogende klasse disproportioneel profiteerden van de maatregel,
paste netjes in het kraam van McConnell: als absolute fondsenwervingskampioen van zijn partij had hij zich verzekerd van de dankbaarheid van de donateursklasse.
“Het belangrijkste dat we willen bereiken, is dat Obama een president van één mandaat blijft” Mitch McConnell Senaatsfractieleider
Maar zijn werkrelatie met Trump was exact dat: een werkrelatie. De opmars van de chaotische America First-president markeerde ook het begin van het einde voor McConnell. De ouderwetse politicus kon Trump, die het belang van de partij ondergeschikt maakte aan zijn eigen belang, niet luchten. Na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 stemde McConnell niet voor impeachment, maar noemde hij Trump wel “praktisch en moreel verantwoordelijk voor het uitlokken van de gebeurtenissen van de dag”. Ook erkende hij de Democraat Joe Biden als rechtmatige winnaar van de presidentsverkiezingen van 2020, tot woede van Trump. Het was meteen de laatste keer dat beide partijgenoten rechtstreeks met elkaar spraken.
Anders dan Trump ontwikkelde McConnell een pragmatische verstandhouding met sommige van zijn politieke tegenstanders. Begin 2023 prees president Biden zijn voormalige Republikeinse collega in de Senaat als een “man van zijn woord”. Samen waren ze erin geslaagd in 2021 een wet door het Congres te loodsen om de Amerikaanse infrastructuur een make-over te geven. McConnell verklaarde dat “het land dit soort voorbeelden nodig heeft, waarin we samenkomen en resultaten behalen”. Trump sprak over een “krijg Democraten verkozen in 2022/24-wet”.
Dat soort momenten verleidt sommige waarnemers om McConnell niet alleen te zien als een Republikeinse houwdegen, maar ook als een politicus die bij momenten bereid was om te handelen in het landsbelang. Zij kunnen zich beter niet verkijken op de uittredende Republikeinse leider in de Senaat, waarschuwt Jane Mayer, politiek journalist bij The New Yorker, in de podcast The Political Scene. “Voor McConnell gaat het om macht.”
Als er een verschil is tussen McConnell en de trumpistische lichting senatoren die uit zijn schaduw stapt, is het dat McConnell zijn macht baseerde op een vermogen om af en toe ook rechtse prioriteiten in wetten te gieten. Zijn interne tegenstanders lijken vaak meer geïnteresseerd in symbolische overwinningen voor de achterban dan in beleid.
Om hun eigen ambities te verwezenlijken, hebben ze veel geleerd van de obstructietactieken van de senaatsleider. Ze passen die intussen nog meedogenlozer toe, niet alleen tegen Democraten, maar ook tegen McConnell zelf. Zo succesvol is McConnell gebleken dat hij een jongere generatie nalaat die, aldus Mayer, “nog schaamtelozer is dan hijzelf”.