Speelt een reeks over migratie radicaal-rechts in de kaart?

Is België vol? Of hebben we net méér migranten nodig? Met die dubbele vraag trapten we eind januari de reeks Bestemming België op gang, waarin we de vraag stelden of minder dan wel meer migratie wenselijk is voor België.

“Eindelijk een gefundeerde en onderbouwde tegenstem over migratie”, appte een lezer. Maar we oogstten lang niet op alle banken applaus. “Wat een titel. Jullie zijn bij Geert Wilders te rade gegaan of zo?”, vroeg een leerkracht ons op X.

Die reactie is niet onbegrijpelijk. Decennialang werd het migratiedebat beheerst door radicaal-rechts en was het doorspekt met ranzig, racistisch of beledigend taalgebruik. Denk aan de uitspraak van PVV-leider Geert Wilders, die aan zijn aanhang vroeg of ze “meer of minder Marokkanen wilden” – een uitspraak waarvoor hij veroordeeld is.

Die forse retoriek maakt het niet makkelijk om de discussie over zo’n emotioneel beladen thema aan te gaan. Nochtans moeten we over de vraag of meer dan wel minder migratie wenselijk is, een maatschappelijk debat voeren.

Migratie is de sterkste aanjager van de bevolkingstoename in ons land, met aanzienlijke gevolgen voor de arbeidsmarkt, de huizenmarkt en het onderwijs. Natuurlijk moeten we het daarover hebben.

Om dat debat te kunnen voeren, zijn feiten en cijfers onontbeerlijk. Neem nu de kwestie wie er naar België komt. Op basis van het politieke debat zou je kunnen concluderen dat asiel en illegale migratie de hoofdmoot vormen – terwijl dat niet zo is. De meesten komen legaal én gevraagd, denk aan de sectoren die sterk op buitenlandse arbeidskrachten steunen.

Of neem de toenemende diversiteit. Het ís een feit dat de samenleving almaar diverser wordt. Het aantal mensen met een migratieachtergrond is de voorbije twee decennia sterk gestegen, terwijl het aantal mensen zonder migratieachtergrond net is gedaald. Maar dat komt niet alleen door de recente immigratie of emigratie. Er is ook flink wat demografie mee gemoeid: bij de ouderen die nu sterven zijn er véél minder met een migratieachtergrond dan bij de kinderen die vandaag geboren worden. Zelfs als we morgen een muur rond België zouden bouwen, zou de diversiteit verder toenemen.

Speelden we met onze reeks over migratie radicaal-rechts in de kaart? Als we het oppervlakkig bekijken: jazeker.

Vergelijk het met de kritische artikels die we met de wetenschapsredactie over de covidvaccins schreven. Was dat koren op de molen van de antivaxers? Oppervlakkig gezien: zeker. Uiteraard zagen sommigen hierin een bevestiging van hun discutabele standpunten. Net zo goed waren er ook nu mensen die een artikel over de toegenomen diversiteit vertaalden als: “Zelfs De Standaard schrijft nu dat de omvolking een feit is” – iets wat we uiteraard niet schreven en niet bedoelden.

Maar het is niet omdat sommigen hard roepen, dat we er dan maar het zwijgen moeten toe doen. Of even hard moet proberen te roepen – wat politici van centrumpartijen wel eens tevergeefs proberen in het migratiedebat.

Migratie is, net als volksgezondheid, een te belangrijk thema om het niet te behandelen zoals we dat met elk ander maatschappelijk thema doen: op basis van de feiten, onderbouwde inzichten, met een open geest en wars van taboes. Met nuchtere analyses, zonder stemmingmakerij of vergoelijking van de werkelijke problemen.

Dan is het maar de vraag of een diepgaande discussie óók nog radicaal-rechts in de kaart speelt. Neem nu de Nederlandse Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050, die in een lijvig rapport stelt dat gematigde positieve nettomigratie het beste is voor Nederland. Speelt dat in de kaart van Wilders? Of moet hij plots verantwoorden waarom hij voor een optie pleit die Nederland minder welvarend maakt?

De Nederlandse migratie-expert Hein de Haas stelde in een interview met deze krant dat “een tandje minder migratie een legitiem standpunt is”. Maar aangezien zoveel sectoren afhankelijk zijn van migranten, zullen de voorstanders er dan ook moeten bij vertellen welke banen en bedrijven van hen mogen verdwijnen, stelt hij.

Ook het debat over diversiteit gaat een andere richting op, als we er wat dieper in duiken. Sommige mensen kunnen wel verlangen naar een homogenere samenleving, maar dat zal niet gebeuren – ook niet met een migratiestop. De vraag die vooral rijst, is hoe we, rekening houdend met die diversiteit, de beste samenleving kunnen bouwen met het beste onderwijs, de beste zorg en het sterkste sociale weefsel.

In een nuchter debat zijn het niet de luidste roepers die gelijk krijgen. Het biedt net een voedingsbodem voor genuanceerde visies. Volgens migratie-expert De Haas is voor centrumpartijen de tijd rijp om een veel genuanceerder verhaal te vertellen over migratie, ook al omdat uit opiniepeilingen blijkt dat de meerderheid van de bevolking zelf genuanceerd is.

Tijd dus om de slogans achter ons te laten. En soms ook de titels. Diezelfde leerkracht die ons een uitbrander gaf over de titel voegde er 63 minuten later een tweede tweet aan toe: “Wel een sterk artikel.”

DriesDeSmetiswetenschapsjournalist. ‘Gazettenpraat’belichteenkwestiewaaroverderedactiediscussieert.

Het maatschappelijke debat over de vraag hoeveel migratie wenselijk is, moeten we voeren, op basis van feiten en cijfers