Oppositie tegen Poetin moet zelf schone handen hebben
In de strijd tegen de dictatuur van Poetin en voor een democratisch Rusland, zijn morele principes meer van tel dan opportunistische realpolitiek, meent Aleksandr Skorobogatov.
“Navalny misrekende zich toen hij naar Rusland terugkeerde na zijn vergiftiging”, hoorde ik onlangs iemand opmerken. Daar ben ik het niet mee eens. Dat Aleksej Navalny, de leider van de Russische oppositie en Poetins grootste vijand, in Rusland een gevangenisstraf of de dood te wachten stond, wist iedereen. Navalny zelf ook. Hij misrekende zich niet omdat zijn daden niet door berekeningen worden bepaald. Hij had een droom die de dromer geen vrijheid van keuze laat.
Op 11 augustus 2023, een week na het vonnis dat Navalny 19 jaar extra gevangenisstraf opleverde, publiceerde hij het artikel ‘ Mijn angst en afschuw’. De Russische oppositiepers noemde het meteen Navalny’s manifest. Begin jaren negentig had Rusland de kans om een vrije en democratische staat te worden, schrijft hij in zijn artikel. In 2023, op het hoogtepunt van Poetins terreur, weet Navalny die gemiste kans — en de daaropvolgende transformatie van Rusland in een dictatuur — niet aan Poetin, maar aan Jeltsin en diens corrupte entourage.
Hij beschuldigde ook de toenmalige onafhankelijke pers en de democratische gemeenschap, vanwege hun opportunistische houding in 1996: “Met verkiezingsresultaten knoeien is niet altijd verkeerd. Het doel heiligt de middelen.”
“Ik haat degenen die de historische kans die ons land begin jaren negentig had, verkochten, verdronken en verspilden. Ik haat Jeltsin en de rest van zijn corrupte familie en entourage die Poetin aan de macht brachten. (...) Ik haat de auteurs van de domste autoritaire grondwet, die ze aan ons idioten als democratisch verkochten, terwijl ze de president toen al de bevoegdheden van een volwaardige monarch gaven. (...) Ik haat hen die niet eens een serieuze poging deden om de fundamenten van de wetteloosheid te vernietigen — om rechterlijke hervormingen door te voeren, zonder dewelke alle andere hervormingen gedoemd zijn te mislukken. (...) Vergis je niet: het ding dat nu gevangenisstraffen van 8 tot 20 jaar uitdeelt aan onschuldige mensen, werd al lang vóór Poetin opgebouwd.”
Navalny’s recente teksten verschillen sterk van zijn publicaties tijdens de eerste maanden van zijn gevangenschap. Toen vergeleek hij schertsend zijn gevangenschap met een iets te lange reis in een ruimteschip en lachte hij zijn beulen uit.
Het afgelopen jaar moest Navalny martelpraktijken ondergaan. Sinds augustus 2022 heeft hij 220 dagen in een strafcel doorgebracht — zonder beweging, frisse lucht of medische zorg. De laatste maanden werd hij uitgehongerd. In de handen van Poetins beulen kon zijn leven elk moment eindigen, en Navalny wist het. Iedere tekst kon zijn testament worden. Vandaar de ernst van zijn laatste publicaties, hun noodzakelijke karakter.
Dromer en politicus
De dromer Navalny geloofde dat Rusland, dat door de ergste repressie sinds Stalin gaat, ondanks alles weer een historische kans zal krijgen. De politicus Navalny eiste dat de strijd voor het ‘Prachtige Rusland van de toekomst’ alleen met schone handen wordt gevoerd, omdat morele corruptie Rusland onvermijdelijk naar een nieuwe Poetin zal leiden.
“Met afgrijzen en koud zweet schiet ik ‘s nachts rechtop wakker, als het me daagt dat we opnieuw een kans hebben, en opnieuw dezelfde weg zullen opgaan als in de jaren negentig, richting ‘het doel heiligt de middelen’,” scheef Navalny. “Ik ben erg bang dat de strijd om morele principes opnieuw verloren zal gaan onder de slogans van realpolitik.”
Op de dag van Prigozjins opstand riep Michaïl Chodorkovski, een van de meest invloedrijke leiders van de Russische oppositie, de Russen op om de Wagner-groep op alle mogelijke manieren te helpen. Zijn boodschap: vandaag is Prigozjin onze bondgenoot, vandaag is het belangrijkste om Poetin te vernietigen, en morgen, indien nodig, zullen we tegen Prigozjin vechten.
De morele zuivering van het kwaad zal de voornaamste taak van de oppositie zijn. Hiervan zal afhangen of Rusland na Poetin een vrije en gezonde staat zal worden
Is dat een verkeerde berekening? Absoluut, meende Navalny, omdat het een berekening is, omdat principes worden gecorrumpeerd door opportunisme, omdat Rusland deze les al heeft geleerd.
Naast Chodorkovski noemde Navalny andere mensen bij naam wier gezag onder de Russische oppositie groot is, maar wier handen, vanuit het standpunt van Navalny, niet schoon genoeg zijn. Vandaar de kritiek, vandaar de grieven en beschuldigingen dat Navalny in zijn strafcel het contact met de werkelijkheid heeft verloren.
Het meest complete antwoord op Navalny’s ‘Angst en afschuw’ werd geformuleerd door Vladimir KaraMoerza, Ruslands politieke gevangene nummer twee.
Kara-Moerza, die twee vergiftigingen met novitsjok overleefde en onlangs 25 jaar gevangenis kreeg, bevestigt Navalny’s diagnose. Ruslands kans om een vrije en gezonde staat te worden “werd door Jeltsins team gemist in de beslissende maanden van 1991-1992, toen elke dag zijn gewicht in goud waard was. Een samenleving die het trauma van een wrede dictatuur, massale interne repressie en agressieve externe oorlogen doormaakte en tientallen jaren leefde onder omstandigheden van totale leugens en opzettelijke vervorming van normale menselijke waarden, had in de eerste plaats morele zuivering nodig.” Wat niet gebeurde. Zelfs het repressieapparaat, inclusief de KGB, werd niet ontmanteld. Het kwaad, dat niet “ingezien, veroordeeld en ge
straft” werd, keerde terug en bezette Rusland.
Kara-Moerza bekrachtigt alle stellingen van Navalny, maar doet geen poging om de onvoldoende waardig geachte oppositieleden uit te sluiten van de strijd voor het ‘Prachtige Rusland van de toekomst’. Hij plaatste zijn artikel op de website van Ekho, de opvolger van de in Rusland verboden onafhankelijke radio Ekho Moskvy, waarvan Aleksej Venediktov de hoofdredacteur was. Navalny vernoemde Venediktov in zijn manifest als een van de corrupte oppositieleden.
Onvermogen tot vereniging
Het inclusieve standpunt van KaraMoerza lijkt realistischer en rationeler. Het fatale onvermogen van de Russische oppositie om zich te verenigen tegen de belangrijkste en nog steeds sterke vijand Poetin, versterkt haar niet en brengt noch het einde van de oorlog, noch de val van Poetin, noch de begeerde historische kans dichterbij.
Maar ik begrijp en deel de angst van Navalny. Ik kan me moeilijk voorstellen dat corruptelingen en opportunisten – al behoren ze tot de democratische oppositie en verzetten ze zich tegen Poetins oorlog – in staat zijn het gigantische werk van Ruslands genezing uit te voeren na een eeuw van totalitarisme, terreur en leugens. Het is juist de morele zuivering van het kwaad dat de voornaamste taak van de oppositie zal zijn. Daarvan zal afhangen of Rusland na Poetin een vrije en gezonde staat zal worden, of het daarentegen opnieuw een ‘soevereine’ democratie zal opbouwen, die vroeg of laat in een dictatuur zal ontaarden, vijandig tegenover zowel het eigen volk als de omringende wereld. En de volgende generatie Russische politici zal dan, om het met de droevige woorden van Kara-Moerza te zeggen, opnieuw het debat moeten voeren “tussen het strafkamp in Melechovo en de gevangenis in Moskou”.