Wat Poetin niet wil toegeven: Tadzjikistan is in de greep van ISKP
Een dictator die de greep verliest en jihadi’s met Amerikaanse wapens en veel crypto’s. Poetin wil het niet zeggen, maar Tadzjikistan is wel degelijk een vruchtbare voedingsbodem voor terreurgroep ISKP.
Emomali Rakhmon (72) is hier een nobele onbekende. Maar de Tadzjiekse president is een cruciale spil in de steeds moeizamere strijd tegen terrorisme in Centraal-Azië. Sinds de terreuraanval op concerthal Crocus City in Moskou zijn zeven Tadzjieken aangehouden. Zij legden bekentenissen af, die niet per se betrouwbaar zijn, omdat ze via marteling verkregen zijn. Volgens de Tadzjiekse oppositie is deze aanslag wel degelijk vanuit Tadzjikistan beraamd. Ook de VS wijzen met de vinger naar terreurgroep ISKP, die onder geradicaliseerde Tadzjieken rekruteert.
Rakhmon probeerde Vladimir Poetin – een bondgenoot –gerust te stellen. “Terroristen hebben geen nationaliteit”, klonk het. Tadzjikistan en Rusland willen “intenser samenwerken om de verantwoordelijken te zoeken”. Rakhmon liet de familieleden van één verdachte al oppakken.
Dat getuigt van meer gemakzucht dan daadkracht. Vorig jaar bedelde Rakhmon juist om hulp bij onder meer China en Rusland. Hij vroeg hen om een soort ‘veiligheidsbuffer’ te helpen bouwen aan de Afghaans-Tadzjiekse grens. Die moet ISKP en andere criminele netwerken stoppen. De ongemakkelijke waarheid is dat zowel Rusland als het Westen voor bescherming tegen ISKP minstens deels afhankelijk is van een versleten dictator als Rakhmon. Hij regeert al dertig jaar met ijzeren vuist over de 10 miljoen inwoners van het voormalige Sovjetstaatje.
Een regionaal mediakanaal
ISKP valt het best te begrijpen als een soort van multinational die agressief groeicijfers zoekt. Zijn handelswaar is terreur, maar vooral mediaproductie. De groep publiceert jihadistische onlinecontent in minstens zes talen in CentraalAzië – alleen op Chinese sociale media, waar de Oeigoeren een potentieel doelwit zijn, raakt ISKP niet binnen. De ‘bedrijfsdoelstelling’? Grote aanslagen plegen op ‘het Westen’, waar ISKP ook Rusland bij rekent. Zulke aanvallen versterken ISKP’s ‘merk’ en helpen om meer fondsen te werven.
De groep haalt geld op van Somalië tot de Filipijnen. Een georganiseerd crimineel netwerk van Tadzjieken, actief in Turkije, sluisde via cryptomunten 2 miljoen dollar door naar ISKP. Dat meldde een VN-rapport uit januari. Schenkingen uit twintig landen eindigden bij het ISKP-hoofdcommando in Afghanistan. Personeel om het vuile werk uit te voeren, rekruteert ISKP in het verarmde Tadzjikistan en verder Oezbekistan.
Wapens uit Amerika
Wat ISKP extreem gevaarlijk maakt, zijn wapens en instrumenten buitgemaakt op het Afghaanse leger. Die zijn geleverd door de VS en de Navo
Voor ISKP in 2015 ontstond, waren al enkele duizenden Centraal-Aziaten actief bij terreurgroep IS, toen nog in Syrië. Anciens onder hen, zoals Gulmurod Khalimov, werden in de jaren 80 zelfs nog opgeleid door de VS. Na 2015 hergroepeerden die ‘beroepsterroristen’ zich in Afghanistan, waar ze een harde concurrentiestrijd aangingen met de Taliban. De Taliban bedienden vooral de Pashtun-meerderheid; de grootste etnische minderheid in Afghanistan zijn Tadzjieken.
De Taliban zoeken stabiele relaties met Rusland, China en de corrupte dictaturen in Oezbekistan of Tadzjikistan.
ISKP werpt zich op als “internationaal” en zelfs “de echte verdediger van de islam tegen corrupte leiders”. “Door aanslagen in het buitenland te plegen blijft ISKP relevant, want in Afghanistan verliest ze terrein”, stelt de denktank International Crisis Group.
Wat ISKP extreem gevaarlijk maakt, zijn de wapens en instrumenten buitgemaakt op het Afghaanse leger. Die zijn geleverd door de VS en de Navo: geavanceerde granaten, nachtkijkers, explosieven en mobiele zendertjes van superieure kwaliteit. Volgens dat VN-rapport gebruikten ISKP’ers ze bij hun laatste aanval op de Tadzjiekse hoofdstad Dushanbe. De aanvallen volgen elkaar nu snel op. In februari sloeg ISKP toe in Turkije, in Duitsland werd hun netwerk net op tijd opgerold.
“Sla voedsel op”
Rakhmon profileert zich als ‘seculier’ en man van de stabiliteit. Maar het wanbestuur in het land is legendarisch. Qua inkomen per hoofd scoort Tadzjikistan slechter dan Angola. Een derde van de economie steunt op wat Tadzjiekse migranten die in Rusland werken naar huis opsturen. Ondanks groeicijfers van 7 procent stagneert het welvaartspeil van de gemiddelde burger al acht jaar.
Veel Tadzjieken hangen af de landbouw, meer bepaald de katoenteelt. “Een sector die niet meer rendabel is”, waarschuwde het Central Asian Bureau for Analytical Reporting. Omdat tussen de katoenvelden geen ruimte is voor landbouw, moet Tadzjikistan het meeste voedsel invoeren. De prijs daarvan stijgt constant. Rakhmon riep in januari burgers op om “voor minstens twee jaar voedselvoorraden op te slaan.”
“Zelfs binnen zijn eigen clan staat Rakhmon wankel”, stelt docent Centraal Azië-studies David Gauzere tegen France 24. “Hij blijft alleen overeind dankzij brutale repressie en steun van Poetin.”
Het regime is intussen behendiger in het opsporen van dissidenten in het buitenland, dan in het bestrijden van ISKP.