“India schaakt op tien geopolitieke borden tegelijk”
Hoe meer de westerse landen zich wapenen tegen China, hoe meer ze India als nieuwe bondgenoot omarmen. Journalist Gie Goris, die al decennia naar India reist, waarschuwt voor een te eenzijdige blik op het land. “Er wordt te gemakkelijk van uitgegaan dat I
Na jaren van reportagewerk in India maakt journalist Gie Goris (69) in een boek de “onzichtbare balans” op. Zowat 18 procent van de wereldbevolking woont in India. Liefst 16 procent van hen is chronisch ondervoed, een situatie waarin Delhi volgens Goris de laatste jaren amper verbetering bracht. Wat wel veranderd is sinds Goris’ eerste reizen is de westerse perceptie van het land. Werd India in de jaren 90 vooral beschreven als achterblijver, dan geldt het vandaag, in een economisch meer verbrokkelde wereld, als onmisbare bondgenoot voor het Westen. Tegenover het agressieve Rusland en het weerbarstige China plaatsen Brussel en Washington de “jonge belofte India”. “De VS willen India inlijven als buffer tegen China”, zegt Goris. “Ze bekijken het land volledig door die geostrategische bril.” Dat is een vrij eenzijdige blik, weet Goris na bezoeken aan scheepswerven in Gujarat, boeren in Haryana of hindoenationalistische schooltjes.
Er wordt veel verwacht van India. Wat krijgt het in ruil?
“Niet veel. India eist een permanent zitje in de VN-Veiligheidsraad. Als de Veiligheidsraad de geopolitieke realiteit van vandaag wil weerspiegelen en niet langer die van 1945, dan moet de wereld aan die vraag gehoor geven. Maar de westerse landen beschouwen India nog niet als gelijkwaardige speler. Ook in de vrijhandelsonderhandelingen tussen India en Europa raakt de EU niet los van haar superioriteitsgevoel. ‘Die Indiërs mogen al blij zijn dat ze
überhaupt toegang krijgen tot onze Europese markt’, is de toon. Maar als India in ruil meer Europese visa wil, botsen ze op Europese terughoudendheid. Ik merk daar veel irritatie over.”
Hoe kijkt India zelf naar de nieuwe wereldorde?
“Het pleit voor een meer multipolaire wereld, met een gelijkere verhouding tussen de voormalige gekoloniseerde landen en de voormalige koloniale machten. Het wil niet voluit meegaan in de bipolaire logica van concurrentie tussen China en de VS met zijn bondgenoten. India ziet zichzelf als aparte pool, niet als volgeling. Voorlopig lijkt Delhi niet te moeten kiezen. De VS hebben wat over voor de vriendschap met de Indiërs. Ze gunnen hun succes op internationale tops, bulldozeren niet over hen heen. Vorig jaar lekte informatie uit over door Delhi ondersteunde moordcomplotten op Indiase dissidenten in NoordAmerika. Dat bleef zonder gevolgen. Ik denk niet dat de VS even welwillend zouden reageren als Zuid-Afrika zoiets zou proberen.”
Westerse landen hopen hun gepatenteerde cleantech te verkopen aan India, Indiase diplomaten vinden dat die technologie juist patentvrij overgedragen moet worden, want het Westen heeft zijn koolstofbudget al opgebruikt. Is er een compromis mogelijk?
“Tegen 2030 kan India 4,5 procent van zijn bnp verliezen door hittegolven. In 2022 waren er in India 271 dagen met extreem weer. ’De klimaatopwarming waar wij nu al meer last van hebben, is veroorzaakt door jullie opbouw van rijkdom in de afgelopen eeuw’, zeggen zij. Per inwoner zijn er ook veel minder middelen beschikbaar om te investeren. Daarom verwacht India snel en veel klimaatfinanciering van rijke landen, om zijn industrie en energienet te vergroenen. Men aarzelt om dat reparatie te noemen, maar daar komt het eigenlijk wel op neer: compensaties voor de schade, betaald door de veroorzaker ervan. Zo’n klimaatfonds is vandaag quasi leeg, en iets wat er niet is, valt niet op te eisen.”
Kan het Westen “een sterke vriendschap” smeden als het zijn vrienden blijft frustreren?
“De ongelijkheid is de grootste rem op India’s groei. De grootverdieners dragen er het minste bij aan de begroting” Gie Goris Journalist
“Daarin zit zeker een risico. Er wordt nogal gemakkelijk van uitgegaan dat India ons nodig heeft. Maar India schaakt op tien geopolitieke borden tegelijk. Het kiest niet tussen Rusland en Europa. Bij de ene koopt het goedkope olie, met de andere praat het over vrijhandel. Mocht China ooit Taiwan aanvallen, dan hoef je niet te rekenen op het Indiase
leger. Dat deert de VS niet. India is vooral van belang als het conflict met China Taiwan zou overstijgen en zich zou uitbreiden. Dan is Delhi het centrale knooppunt tussen de Himalaya, de Indische Oceaan, Oost-Afrika en de olietoevoer in de regio. Niemand anders kan die rol spelen in Azië.”
Zal het Westen over tien jaar aan India het nieuwe China hebben?
“Als de hindoenationalistische
regeringspartij BJP haar zin krijgt, zullen de gelijkenissen met China toenemen. Ze delen een diepgewortelde rancune tegen buitenlandse overheersing. China spreekt over een eeuw van vernedering, de BJP ziet tien eeuwen van vernedering. Beide landen zien de economie als een nationalistisch project. Groei moet het vaderland sterker maken. Het cruciale verschil is dat India veel minder herverdeelt dan China. Daarom blijft het een neoliberale, geglobaliseerde wereldmarkt steunen. Het heeft immers geen interne markt. 15 procent van de Indiërs kan leven als Europeanen, de andere 85 procent zit tegen of onder de armoedegrens.”
Derodeloperuitrollenvoorbuitenlandseinvesteerders,ofeigentycoonsalsGautamAdanibevoordelen:watzalIndiakiezen?
“Voorlopig gelooft Delhi nog dat het beide kan doen. Veel hangt ook af van hoe gehoorzaam de lokale ondernemer in kwestie is. We weten dat de BJP belastinginspecteurs afstuurt op bedrijven, waarna die snel een politieke donatie doen en alle problemen verdwijnen. Dat zegt veel over de machtsdrang van de BJP.”
WatisdegrootsteremopIndia’sbloei?
“De enorme ongelijkheid. De grootverdieners dragen het minste bij aan de Indiase begroting, de armen het meest. Zelfs de lagere middenklasse leeft van dag tot dag. De meeste kinderen krijgen belabberd onderwijs en kunnen niet mee in de kenniseconomie. De 15procent die het meest profiteert van alle groei onttrekt zich volledig aan de samenleving, woont in gated community’s en stuurt zijn kinderen naar Oxford. Ze zijn vaak fervente aanhangers van de BJP. De klassieke bollywoodfilm stelde een rijk personage vroeger vaak voor als een paternalistisch figuur. Dat is verdwenen. Wat Indiërs nu vooral zien, is de brutale dominantie waarmee de rijken zich in hun land laten gelden. Dat alles vormt een grote bedreiging voor de interne stabiliteit.”
IndiaendeVSwillensamende21steeeuwbepalen.HoekanEuropametzulkepartnerszijnwelvaartsmodelbehouden?
“De afbraak van de sociale zekerheid is er gekomen onder druk van de globalisering. We konden gewoon niet op tegen China en zijn miljoenen laagbetaalde, extreem gecontroleerde arbeiders. Nu is er India, met zijn brute, ongereguleerde markt. Je kunt ons model niet zomaar afschutten met tolmuren. Ook al omdat wij het beste van alle werelden willen: zowel een hoge sociale bescherming als lage consumptieprijzen, gebaseerd op de lage lonen in andere landen. Dat het slecht is voor de anderen, maakt ons weinig uit. Maar naarmate die anderen macht winnen, zal dat heronderhandeld moeten worden. Europa zal alleen nog een rol kunnen spelen als het verenigd blijft en een autonome koers vaart. Ons model is niet zo houdbaar, tenzij je de globalisering bewuster kunt controleren en vormgeven.”
GiselleNath
Gie Goris, India: De onzichtbare gigant, uitg. Lannoo