Turkse kiezers krijgen besparingen, willen of niet
De kiezer strafte president Erdogan af voor zijn economisch mismanagement. Maar tot 2028 lijkt weinig beterschap mogelijk. De burgers kijken aan tegen pijnlijke besparingen en interestvoeten tot 50 procent.
“Gepensioneerden, arbeiders en werklozen presenteerden Erdogan voor het eerst de rekening voor zijn loze beloftes.” Dat stelt journalist Murat Yetkin (65) na de gemeenteraadsverkiezingen die de oppositie won. Yetkin verliet al in 2018 zijn job als hoofdredacteur bij een van de belangrijkste Turkse kranten, nadat die was opgekocht door een Erdogan-gezind bedrijf. Hij ondervond al vroeg hoe de president de bedrijfswereld manipuleerde in functie van zijn machtsbehoud.
Vandaag voelen zowat alle Turken, inclusief de trouwste aanhangers van Erdogan, dat de president er een economische janboel van heeft gemaakt. Het minimumloon
– het loon dat de helft van de Turkse werknemers mee naar huis neemt – volstaat alleen nog om chronische honger te vermijden. Volgens de Turkse vakbonden dekt het de andere kosten zoals energie, huur of gezondheidszorg niet langer. Een derde van de gepensioneerden leeft onder de armoedegrens.
De kiezers hebben de regeringspartij dus beoordeeld vanuit hun portefeuille. Maar krijgen ze toegevingen? Het ziet er niet naar uit. “We moeten de inflatie onder controle krijgen en we hebben een plan dat zal werken”, beloofde Erdogan. Tegen 2028 moet de inflatie onder de 10 procent liggen. Vandaag staat ze officieel op 76 procent, maar volgens onafhankelijke experts gaat het eerder om 120 procent. De weg naar 2028 wordt dus extreem lang en moeilijk. Columnist Mehmet Gün beschrijft die weg zelfs als “de georganiseerde verarming van het Turkse volk”.
Fitch is “positief”
Jarenlang heeft Erdogan de geldkraan opengedraaid. Veel van dat geld stroomde naar bedrijven die het regime trouw waren. Staatsbedrijven pikten meer opdrachten in, private investeerders trokken zich geleidelijk terug. “Bedrijven groeiden alleen maar als ze politieke gunsten verleenden aan de machthebbers”, stelden drie Turkse economen in een paper uit 2019. Erdogan zuiverde critici bij de Turkse centrale bank weg. Jaar na jaar verminderde de kredietwaardigheid van het land.
In juni 2023, na zijn herverkiezing tot president, gooide Erdogan het roer om. Zijn partijgenoot Mehmet Şimşek, minister van Financiën, kwam met een orthodoxer beleid, met hogere rentes en strakke besparingen. De rente die de Centrale Bank in januari vorig jaar aanrekende, was 8,5 procent. Sinds deze maand is dat 50 procent. Die noodrem moet leningen ontmoedigen. Ter vergelijking: bij de Europese Centrale Bank is de rente zo’n 4 procent.
Şimşeks beleid stelde de financiële markten gerust. Kredietbeoordelaar Fitch beloonde Turkije in maart met een upgrade van B naar B+. Volgens Fitch zijn de vooruitzichten niet langer gewoon “stabiel”, maar “positief”.
Maar dat is vooral theorie. De noodrem werkt volgens econoom Steve Hanke (Johns Hopkins-universiteit) niet afdoende. “De inflatie blijft hoog, omdat er nog te veel
“We mogen allerlei nieuwe belastingen verwachten, stemmen voor de oppositie verandert daar niets aan” Deniz Zeyrek
Columnist oppositiegezinde krant
geld in het systeem circuleert”, claimt hij. Anderen wijzen er dan weer op dat er in Turkije te veel (staats)bedrijven een monopoliepositie hebben, waardoor de prijzen kunstmatig hoog blijven. Dat is bijvoorbeeld het geval voor thee, kunstmest of energie. Dat holt de koopkracht van de burgers uit. “We vullen onze koelkast met de kredietkaart”, is een vaak terugkerend refrein bij Turken.
Op zoek naar geld
Şimşek zal blijven zoeken naar meer geld. Hij wil dat vooral halen bij de burgers, niet bij de bedrijven. Daar zal de nederlaag voor de regeringspartij weinig aan veranderen volgens de oppositiegezinde krant Sözcü. “Aangezien de regering geen investeringen uit het buitenland binnenhaalt, mogen we allerlei nieuwe belastingen en taksen verwachten”, aldus de krant. “En dat boven op stagnerende lonen.”
Dinsdag kondigde Şimşek al aan dat hij de huurinkomsten van particulieren veel strenger zal controleren. De komende twee jaar zullen volgens alle waarnemers in het teken staan van harde besparingen.
De oppositie behaalt voor het eerst sinds 1977 een belangrijke zege, maar in het huidige financiële klimaat is dat mogelijk een vergiftigd geschenk. Erdogan heeft zijn terugtrekking uit de actieve politiek immers al aangekondigd. Tegen de tijd dat hij de bühne verlaat, zouden de staatskoffers akelig leeg kunnen zijn. Ook de lokale besturen, waar de oppositie nu sterker staat, zullen minder uit te geven hebben.