Nog geen macht, wel veel invloed: de greep van Vlaams Belang op migratie
De overlap tussen de migratiestandpunten van Vlaams Belang en centrumpartijen zoals CD&V en Vooruit is effectief gegroeid, blijkt uit een analyse van De Stemtest. “Groen valt op door zijn uitgesproken ‘tolerante’ positie.”
Moet elke gemeente verplicht een aantal asielzoekers opvangen? Het is een stelling die opduikt in De Stemtest van De Standaard en VRT NWS. Ze viel al op omdat Groen de enige partij is die het eens is met dat voorstel, alle andere Vlaamse partijen zijn ertegen gekant. Maar hoe ziet het bredere plaatje eruit, wanneer we kijken naar alle 22 migratiestellingen die de partijen kregen voorgeschoteld? Hoe rechts of links denken ze over het thema? En, altijd de olifant in de kamer, hoezeer bepaalt Vlaams Belang, de onbetwiste eigenaar van het thema, de agenda?
Een analyse door Laura Jacobs en Stefaan Walgrave van de Universiteit Antwerpen bevestigt hoezeer het migratiethema polariseert. Het is een echte scherprechter tussen linkse en rechtse partijen met aan de ene kant Groen en PVDA, van wie de antwoorden acht van de tien keer dezelfde zijn. En die antwoorden staan diametraal tegenover die van de N-VA en Vlaams Belang, wiens antwoorden ook voor meer dan 80 procent overlappen. Tussen Groen en Vlaams Belang is er geen enkele overlap. Van een strenger leefloon, over het toelaten van boerkini’s in openbare zwembaden, tot het strenger bewaken van de Europese buitengrenzen: op alle 22 stellingen verschillen Groen en Vlaams Belang van mening. Het is ook expliciet het beeld dat Groen wil ophangen in de campagne. “Groen valt op door zijn uitgesproken ‘linkse’ of ‘tolerante’ positie inzake migratie”, aldus Jacobs en Walgrave.
“Niet Vlaams Belang wijkt het meest af van de andere partijen, maar eerder Groen”
Laura Jacobs en Stefaan Walgrave Onderzoekers UAntwerpen
Flinkse bocht
Bij de centrumpartijen is er dus wel overlap. Zowel Vooruit als Open VLD deelt de helft van de migratiestandpunten van Vlaams Belang, bij CD&V wordt dat zelfs bijna 70 procent. En, belangrijker, die overlap is bij Vooruit en CD&V opvallend groter dan bij de vorige Stemtest uit 2019. Toen deelden de socialisten slechts drie op de tien antwoorden met Vlaams Belang, CD&V zat op ongeveer de helft. Hoewel het oppassen geblazen is met het interpreteren van die evolutie – de stellingen verschillen tussen de edities van De Stemtest – illustreert het de “flinkse” bocht van Vooruit en de “uitgesproken centrumrechtse” koers die CD&V onder Sammy Mahdi zegt te varen. Want de grotere overlap is er niet omdat Vlaams Belang plots linksere antwoorden is gaan geven. Ook dat bekeken de onderzoekers. Vooruit en CD&V zochten bewust rechtsere stellingnames op. Zo vinden beide partijen dat de voorwaarden om een leefloon te krijgen verstrengd moeten worden, dat wie geen Nederlands spreekt, geen sociale woning kan krijgen of dat boerkini’s niet in openbare zwembaden horen.
Het duwt het hele politieke veld meer naar rechts op het thema. De conclusie van Jacobs en Walgrave is dan ook scherp: “Het is niet Vlaams Belang dat in Vlaanderen het meest afwijkt van de anderen, maar eerder Groen.”
Strakkere migratiepolitiek
Hoe moeten we dat nu verklaren? De verkiezingsoverwinning van Vlaams Belang in 2019 komt evident op het netvlies. Die verraste veel partijen destijds. Het thema zat niet prominent in de campagne, ondanks de val van de regering-Michel over het VN-migratiepact. Maar sindsdien is de migratiehouding in heel Europa verstrakt. De gedachte dat migratie moet “beheerst” worden en de Europese buitengrenzen strikter “gecontroleerd”, is in heel Europa de consensus geworden. Een eerdere bevraging door De Standaard, stelde ook al een verstrakking vast onder Vlaamse partijen, waarbij de N-VA bijvoorbeeld voor het eerst onomwonden spreekt over een (tijdelijke) migratiestop.
Datermeeraandehandisdande electorale dreiging van Vlaams Belang, blijkt mogelijk uit het feit dat we in Franstalig België dezelfde evolutie zien in De Stemtest. Daar zijn vooral de MR en Les Engagés opvallend meer naar rechts gaan opschuiven sinds de vorige verkiezingen. “We verwachten dat Franstalige partijen, gezien ze niet electoraal met Vlaams Belang moeten afrekenen, zo goed als immuun zijn voor het succes van die partij”, aldus de onderzoekers. Dat dit niet zo is, suggereert een dynamiek waarbij Vlaams Belang surft op een bredere maatschappelijke tendens, waar vervolgens een grotere turbo op gezet wordt in Vlaanderen, net omdat Vlaams Belang het migratiethema er meer onder spanning zet.