Russische uitgever stopt publicatie lgbti-literatuur
De inperking van lgbti-rechten in Rusland gaat steeds verder. De recente wetgeving tegen “lgbti-propaganda” leidde er al toe dat distributeurs het niet aandurfden romans met homoseksuele thema’s te verkopen. Nu trekt ook een van de voornaamste uitgevers verschillende titels terug.
Poetins oorlog tegen lgbti-rechten heeft een nieuwe slag thuisgehaald. Er waren al het verbod op het gelijkstellen van homoseksuele aan heterorelaties, een grondwetswijziging die het homohuwelijk onmogelijk maakt en een arrest van het Grondwettelijk Hof dat “de internationale holebibeweging” brandmerkte als extremistisch. En nu komt literatuur in het vizier. In februari berichtten journalisten al dat meer dan 250 boeken in strijd zouden zijn met de nieuwe wet tegen “lgbti-propaganda”. Grote verdelers zoals Megamarket bleken toen al het gros van die titels niet te distribueren. Nu zet voor het eerst een uitgeverij per direct de publicatie van verschillende romans stop.
Het Kremlin houdt vol dat het niet aan censuur doet en dat uitgevers vrij zijn zelf actie te ondernemen
ACT, een van de grootste uitgeverijen in Rusland, maakte vorige week bekend dat het stopt met de verkoop van James Baldwins Giovanni’s kamer, Michael Cunninghams Huis aan het einde van de wereld en Vladimir Sorokins Nalatenschap. ACT verwijst naar het advies van het Expertencentrum van de Russische Boekenvereniging. Dat werd recent opgericht door uitgevers en bibliotheken om na te gaan of hun catalogi in overeenstemming zijn met de nieuwe wetgeving. Het adviesorgaan bestaat uit religieuze organisaties, juristen, historici, militairen en Roskomnadzor, de nationale mediaregulator. Hoewel het gaat om niet-bindend advies, staat de invloed van het Kremlin, dat nauwe banden onderhoudt met verschillende van de organisaties, buiten kijf.
Dat net deze titels worden ingetrokken is geen toeval. James Baldwins Giovanni’s kamer is een lgbti-klassieker over de romance tussen een Amerikaanse en Italiaanse man in het Parijs van de jaren 50. De communistische dictatuur verbood het boek, al circuleerde het wel decennia in clandestiene vertaling. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werden buitenlandse homoseksuele romans gretig officieel vertaald naar het Russisch. Nu ACT de verkoop en productie stopzet, lijkt het boek weer in het undergroundcircuit te belanden: de laatste officiële exemplaren werden in een mum van tijd verkocht.
Doodneuken
Vladimir Sorokin is een van Ruslands meest internationaal gevierde hedendaagse auteurs. Zijn felle kritiek op Poetin en experimentele romans vol provocatieve plots leiden tot veel controverse: religieuze en Kremlingezinde organisaties spanden al tevergeefs rechtszaken tegen hem aan. Toch is dit de eerste keer dat zijn uitgever zelf een publicatie intrekt. Geen toeval, aldus Sorokins vaste Engelse vertaler Max Lawton: “In Nalatenschap is er een hoofdstuk waarin een partizanengroep hun tegenstanders, waaronder dus ook mensen van hetzelfde geslacht, letterlijk doodneukt. Tegelijk zit de dystopische roman vol referenties aan de oorlog in Oekraïne. Zo voert Sorokin een Trans-Siberische trein op die lichaamsdelen als energiebron gebruikt en die wordt bestuurd door het Russische leger.”
Het Kremlin houdt vol dat het niet aan censuur doet, en dat verdelers en uitgevers vrij zijn zelf actie te ondernemen. Toch kondigde ACT al nieuwe maatregelen aan. De uitgeverij schort de productie en verkoop op van Hanya Yanagihara’s Een klein leven en Madeleine Millers Het lied van Achilles. Aanleiding was een officiële waarschuwing van het Openbaar Ministerie in Moskou: “Op basis van de online-synopsis van deze romans kan worden gesteld dat ze niet-traditionele seksuele relaties en voorkeuren promoten.”