‘Trump: de sequel’ wordt pas echt een horrorshow
Als de voormalige president in november het Witte Huis herovert, schrijft Simon Tisdall, gaat Amerika een nog dystopischer toekomst tegemoet dan vandaag in de bioscopen te zien is.
Regisseur, cast en critici zijn het erover eens: Civil war, de film die een Amerika schetst dat zichzelf aan stukken rijt terwijl een laffe, autoritaire president zich wegstopt in het Witte Huis, gaat niet over Donald Trump. Al gaat hij er natuurlijk wel over.
Het eerste strafproces ooit tegen een Amerikaanse president, dat zich afspeelt voor een groot publiek in New York, gaat ogenschijnlijk over de aantijging dat Trump op frauduleuze wijze het stilzwijgen heeft afgekocht van een voormalige pornoster met de naam Stormy, na een smakeloze rendez-vous aan het Tahoe-meer. Maar eigenlijk gaat het daar niet over.
Waar zowel de film als de rechtszaak over gaan: een tweede termijn voor Trump. Ze gaan over seks, leugens en een Access Hollywood- videotape, over vertrouwen en verraad, waarheid en verdeeldheid. Ze gaan over democratie in Amerika, waar politieke vetes en vendetta’s hoogtij vieren, wapens woekeren en debatten over burgerrechten burgerlijk noch rechtmatig zijn.
Uiteindelijk gaan de postideologische, dystopische nachtmerrie van Alex Garland, die nu een filmhit is, en de krachtmeting tijdens de piekuren in het gerechtsgebouw in Manhattan allebei over dezelfde zaken: het gebruik en misbruik van macht, het afglijden van een natie richting extremen waar ze, zoals in het liedje van Moby, uiteenvalt.
Met een tweede termijn voor Trump mag je uitgaan van obsessieve afrekeningen in eigen land en laffe concessies in het buitenland
Zielig figuur
Over desintegratie gesproken: wat een zielig figuur slaat Trump in de rechtszaal. Ineengedoken, de rug gekromd, demondgesnoerdnaastzijnadvocaten gedraagt hij zich als een pruilend, nukkig kind. De zaal is koud, zeurt hij. Potentiële juryleden beledigen hem in zijn gezicht. Het is zo oneerlijk.
Aan waardigheid heeft Trump nooit gedaan, ook niet in het Oval Office. Maar zelfs naar zijn bedenkelijke maatstaven is deze dagelijkse vernedering voor een onbuigzame rechter hopeloos, publiekelijk vernederend. Het gezichtsverlies en de opgehouden schijn beginnen er terminaal uit te zien. Voor Trump, de vermeende criminele samenzweerder, in tegenstelling tot Trump de presidentiële comeback koning, krijgt de campagnekreet ‘Vier jaar erbij!’ stilaan een verontrustende bijklank. Wordt hij schuldig bevonden aan de 34 aanklachten, dan staat hem vier jaar cel te wachten.
Het kan geen toeval zijn, menen volgelingen uit het Trump-kamp, dat Civil war net in dit verkiezingsjaar uitkomt. Evenmin mag het verbazen dat een Democratische officier van Justitie heeft aangestuurd op deze rechtszaak. Of dat de laatste peilingen van de ‘liberale media’ suggereren dat Trump terrein verliest aan Joe Biden.
Desalniettemin blijft het scenario van Make america great again ongewijzigd. Trumps blockbuster, zijn tweede mars op Washington, staat gewoon even op pauze, zeggen Maga-mannen. Hij zal er een episch vervolg aan breien en in november staat hij daar terug met getrokken wapens – en dat is net het probleem, in een notendop.
Twijfel je? Kijk dan maar eens naar de staat Pennsylvania. Zelfs terwijl de verdachte,sufofuitdagend,indommelde in de rechtszaal en getuigen zwartmaakte op sociale media, zeilde diezelfde Republikeinse kampioen voor 2024 vorige week met 83 procent van de stemmen moeiteloos door de voorverkiezing van zijn partij.
En nee, daarin zit geen tegenstrijdigheid. Een knorrige Trump die mokkend naar de rechter staart en een ‘wannabe dictator’ die kickt op macht en glorie in het Witte Huis, zijn verenigd in een en hetzelfde venijnige personage. Twee zijden van dezelfde kromme medaille. De lijst met misdaden waarvoor Trump nog berecht moet worden, reikt veel verder dan de aanklacht in New York en de tenlasteleggingen in drie andere lopende zaken. Net als Tom Ripley, de sociopathische, narcistische antiheld uit de tv-reeks op Netflix, is Trump onvoorstelbaar gevaarlijk.
De dodelijke opstand van 6 januari die hij heeft aangezwengeld en toegejuicht, was hoogverraad tegen de republiek. Geen discussie. Het racistische relativisme van Charlottesville in 2017 was de voorbode van recente opruiende praat over “het vergiftigen van het bloed van ons land”. Zijn woorden bijten als zuur door het sociale weefsel. Geen enkele paramilitaire gek uit Civil war kan zich meer wensen dan zo’n Trump die olie op het vuur giet van een aan wapens verslaafd Amerika, dat binnenlandse executies steunt en moordaanslagen overzee, voor samenwerking is met moordlustige dictators en de ontmanteling van het hooggerechtshof, en vijandig staat tegenover een open overheid, vrije meningsuiting en onpartijdige verslaggeving.
Geen oplichter of fraudeur à la Ripley zou nog maar kunnen tippen aan de meestercrimineel, zoals hij Oekraïne onder druk zette om vuil op te spitten over Hunter, de zoon van Biden, aan zijn politieke zelfbescherming en schaamteloze nepotisme, de ondermijning van zijn eigen partij, het Congres en het rechtssysteem, of minachting als rijke vent voor de gewone man die wel belasting betaalt.
Wraaktragedie
Met een tweede termijn voor Trump mag je uitgaan van obsessieve afrekeningen in eigen land en laffe concessies in het buitenland. Rechters, wetsdienaren, getuigen, vrouwelijke aanklagers, militairen, diplomaten, academici en kritische media zouden weleens de eerste slachtoffers kunnen zijn van een nationale wraaktragedie – een gepersonaliseerde zuivering van de staatsinstellingen die een genadeslag zou kunnen toebrengen aan de democratie.
Tegenover Vladimir Poetin gedraagt Trump zich als een schoothondje, ter
wijl hij een vendetta voert tegen het leiderschap in Kiev: het zou een regelrechte ramp worden voor Oekraïne. Ondanks al zijn grootspraak moet je er evenmin op vertrouwen dat hij China veel in de weg zal leggen als het Taiwan binnenvalt.
Staat ons ook mogelijk te wachten: een breuk met Europa en een handelsoorlog, een splitsing van de Navo en een ontrafeling van 75 jaar trans-Atlantische samenwerking. Plus een losgeslagen, wereldwijde wapenwedloop, een niet te controleren proliferatie van kernwapens op aarde en in de ruimte, en het massaal klasseren van klimaatdoelstellingen. Een triomf voor Trump in november, met alle daaruit voortvloeiende chaos, schisma’s en constitutioneleschandalen,zouzowelheteinde vaneenvreedzaam,rationeeldebatbinnen Amerika dichterbij brengen, als de ondergang van het Amerikaanse wereldleiderschap.
Dus ja, hoe vergezocht is Civil war nog? Gaat hij echt niet over Trump? Natuurlijk is het geruststellender om de film te zien als entertainment, om zijn opzettelijk vermijden van al te directe verwijzingen naar de actuele politiek te interpreteren als een geruststelling dat de film in se fictie is. Maar die blik van ontkenning is zelf een vorm van escapisme of wensdenken. Het zal de wapens niet doen zwijgen.
Het is een atypische, symbolische scène: in een winkel in het centrum, weg van de gevechten, past de oorlogsvermoeide fotojournaliste, gespeeld door Kirsten Dunst, normaal een en al kogelvrij vest en opeengeperste lippen, een mooi jurkje aan. Alsof zij, net als Amerika, even probeert haar menselijkheid terug te vinden. Het is onduidelijk of ze daar al dan niet in slaagt. In elk geval, we hebben nood aan dat soort momenten van hoop, weg van alle Trump-onzin.