Een les in mediawijsheid
Niets is wat het lijkt, zeker niet online. De podcast Gay girl
gone reconstrueert in truecrimestijl het verhaal van Amina Arraf, het lesbische meisje uit Damascus dat meer dan tien jaar geleden in volle Syrische revolutie de wereld liet meekijken in haar leven. Of dat dachten we.
De naam Amina Arraf gonsde in 2011 wereldwijd over het internet. Ze was, zo lazen we, een jonge lesbische vrouw die in de Syrische hoofdstad een blog (‘A gay girl in Damascus’) bijhield. In geen tijd groeide ze uit tot de stem ook van de queer gemeenschap in een queeronvriendelijk land. Tot gebeurde waar iedereen voor vreesde: Amina werd gearresteerd.
Zo begint Gay girl gone, de podcast die journaliste Samira Mohyeddin voor de Amerikaanse omroep CBC eind 2023 over de zaak maakte. Wie te jong was om in 2011 al bewust het internet af te schuimen, verwacht een verhaal over een meisje dat ergens in een politiecel de dood in de ogen kijkt. Bent u zo iemand? Stop dan hier met lezen en luister eerst naar de podcast voor u zich ergert aan spoilers. Het verhaal van Amina kreeg namelijk een erg bizarre wending. Amina bleek een fictief personage, in het leven geroepen door een witte Amerikaanse cisman: Tom MacMaster.
Disney in Damascus
Gay girl gone zoomt in op hoe en waarom MacMaster de wereld belazerde en kijkt naar de impact ervan. In truecrimestijl praatten de makers met MacMaster, met mensen die destijds in Damascus zaten, en met de Canadese Sandra, die op Amina een onlinecrush had – die, hoe absurd ook – wederzijds leek.
Als luisteraar voel je met de minuut de verontwaardiging tegenover MacMaster groeien. Hoe hij vanuit egocentrisme en ijdelheid handelde: “Hij wou zo graag een schrijver zijn en met Amina had hij eindelijk succes.” Maar er speelde ook een kwalijk white saviour complex. Hij was ervan overtuigd dat hij met Amina de wereld sensibiliseerde voor de penibele positie van de homogemeenschap in het Midden-Oosten en zette daarvoor een narratief in dat meer leek op Disneyfilms dan op de situatie zoals ze was in Damascus.
Maar Gay girl gone is vooral een belangrijke les in mediawijsheid. Dat MacMaster in 2011 zo ver kon gaan, had te maken met de gretigheid van de media om het menselijke en hapklare verhaal van Amina te geloven en te brengen, als sappig toetje bij de onpersoonlijkere artikels over de burgeroorlog en geopolitiek. Niet alleen tabloids pikten haar op, ook een kwaliteitskrant als The Guardian slikte het allemaal zonder veel factchecken.
MacMaster handelde ook vanuit een kwalijk white saviour complex
Zou dit vandaag ook nog kunnen gebeuren, vraag je je als luisteraar af. Blogs zoals die van Amina zijn intussen iets voor het internetarchief. In vlogs, Tiktoks en Instagramstories zie je nog de persoon erachter, zou je kunnen denken. Maar ook dat biedt, in tijden van AI en deepfakes, geen zekerheid dat er niet nog eens een Amina-verhaal de media binnensluipt. Deze podcast maakt ons wel alert.
Van: Samira Mohyeddin/CBC 6 afleveringen, te beluisteren via CBC podcasts, de app DS Podcast en de gekende podcastplatformen ★★★★☆