Gazet van Antwerpen Stad en Rand
In vijf uur van moslimterrorist naar ‘gewone’ gek
Drama in Duitse Münster laat foute reflex bij aanslagen zien
’s Middags was hij een terrorist met handlangers, ’s avonds een eenzame Duitser met psychologische problemen. In de vijf uur daartussen werd het drama met de bestelwagenbestuurder in Münster beschouwd als moslimterreur. Dat gebeurt tegenwoordig zowat met elke aanslag, tot het tegendeel bewezen is. Een teken des tijds. “Als we elke aanslag interpreteren als een van IS, spelen we hun spel mee”, waarschuwt terreurexpert Rik Coolsaet.
Münster, een stad met evenveel inwoners als Gent, was het zaterdag zalig zonnen. Ook op het terras van de Grosser Kiepenkerl. Tot een bestelwagen om halfvier ’s middags inreed op de klanten van het café-restaurant. Een doffe klap, drie doden, onder wie de chauffeur van de wagen. Ooggetuigen vertelden de politie dat ze nog mannen uit het busje hadden zien komen. Heel Münster in paniek.
Dat was voldoende om ook de buitenwereld te laten geloven dat het, veertien maanden na de aanslag op een kerstmarkt in Berlijn, opnieuw om moslimterrorisme ging. Grotesk werd het toen de Turkse president Erdogan de gebeurtenis aangreep om uit te halen naar zijn Franse collega-presi- dent Macron. “Dat zal ook in Frankrijk gebeuren”, aldus Erdogan. “Jullie zullen ten onder gaan, zolang het Westen deze terroristen te eten geeft.”
Het duurde tot acht uur ’s avonds voor een minister van Noordrijn-Westfalen zei dat de dader geen moslimterrorist was, “en geen migratieachtergrond had”. Jens R. was een 48-jarige Duitser met een verleden van psychologische problemen en zelfmoordneigingen, en een motief dat tot gisteravond onvindbaar bleek.
Foute associaties
Opmerkelijk hoe snel omstaanders wegliepen met het idee dat het om moslimterreur ging. Dat was niet het geval toen een wagen in 2009 inreed op een menigte in het Nederlandse Apeldoorn.
“Sinds de aanslagen in onder anIn dere Parijs in 2015 zijn we een verwachting beginnen te scheppen van moslimterreur,” zegt angstpsycholoog Bram Vervliet (KU Leuven). “Een bestelwagen in Münster doet dan denken aan een vrachtwagen in Nice. Bovendien zien we in momenten van angst meer tekenen van gevaar. Daarom spreken getuigen over meerdere mensen in een busje, terwijl dat in Münster niet zo bleek. Het brein legt foute associaties met andere mensen die ook wegliepen.”
Het verklaart waarom we elk drama inschatten als een daad van terreur. En terreur, zo weet expert Rik Coolsaet, is nog iets anders dan een aanslag.
“Juridisch gezien is terreur een daad van geweld die schrik wil aanjagen vanuit een politieke doelstelling. Dat is dus iets anders dan een zelfmoord waarbij je anderen meesleurt in de dood zonder politiek motief. Het gegeven dat elke aanslag meteen als moslimterrorisme gezien wordt, kun je het nieuwe normaal noemen. Maar ik wil ervoor waarschuwen. Als we elke aanslag gaan interpreteren als een IS-daad, moet IS zelf geen aanslagen meer plegen om schrik te aan te jagen. Dan spelen we hun spel mee. Uitgerekend nu IS van een soort staat uiteengevallen is in een groep individuen.”
Verkleed als IS-strijder
Die individuen kunnen andere boosaardige geesten wel nog beinvloeden, beseft Coolsaet. “Ik voorspel nog incidenten waarbij daders van zelfmoordaanslagen zich zullen hullen in IS-gewaden, of ‘Allahu Akbar’ zullen roepen, zonder dat ze bij IS horen. Geestelijk labiele mensen trekken zich vaak op aan voorbeelden. We gaan nog worden geconfronteerd met de naweeën van IS. Tot de terreurorganisatie verdampt en er nog minder over bericht wordt.”
Dat de foute reflex om elke aanslag als moslimterrorisme te zien niet voor de eeuwigheid is, onderschrijft Bram Vervliet. “In de jaren tachtig was er ook algehele schrik voor de Bende van Nijvel. Later is dat ook gaan liggen.”
Rik Coolsaet Terreurexpert
“Dat elke aanslag meteen als moslimterrorisme gezien wordt, kun je het nieuwe normaal noemen.”