Fethullah Gülen slaat in eerste interview terug naar aartsvijand

rdogan had de plannen al jaren klaarliggen. Het was alleen nog wachten op de juiste gelegenheid.” Twee maanden lang is hij stil gebleven. Maar nu hij spreekt, doet de Turkse moslimgeleerde Fethullah Gülen dat meteen heel duidelijk. Niet hij, maar zijn aartsrivaal president Erdogan zélf is het brein achter de mislukte staatsgreep in Turkije van 15 juli.

De rust in zijn land was nog niet helemaal teruggekeerd, en toch wees Erdogan al meteen naar Gülen als de aanstoker van de mislukte staatsgreep door een groep militairen. Ooit waren de twee bloedbroeders en steunde de Gülen-beweging de AK-partij van de president. Tot die zag hoe steeds meer volgelingen van Gülen sleutelposities begonnen in te nemen binnen de Turkse staat. Erdogan voelde zich bedreigd, ging ervan uit dat ze infiltreerden om op een dag een coup te plegen. En dat was dus volgens de president op 15 juli ook effectief het geval. Twee maanden zweeg Gülen, die sinds 1999 teruggetrokken leeft in de Amerikaanse staat Pennsylvania. Maar gisteren doorbrak hij de stilte, in een interview met een aantal Spaanse en Duitse journalisten. Nooit eerder waren de beschuldigingen aan het adres van zijn aartsrivaal zo duidelijk. “Dat Erdogan zelf achter de staatsgreep kon staan, leek me aanvankelijk slechts een van de mogelijkheden”, zegt hij. “Maar sinds kort is het voor mij een ze- kerheid. Erdogan heeft de coup zélf op touw gezet, om daarna een grootscheepse zuivering te kunnen doorvoeren. Hij had de plannen al jaren klaarliggen. Het was alleen nog wachten op de juiste gelegenheid.” Nog volgens Gülen zou Erdogan in de nacht van de coup bij zijn aankomst op de luchthaven van Istanboel in lachen zijn uitgebarsten en “alles gebeurt zoals voorzien” hebben geroepen. Wie zijn bron is, blijft onduidelijk, maar de moslimgeleerde maakt zich ook sterk dat de president de staatsgreep een “geschenk van Allah” noemde en dat zowel de stafchef van het leger als het hoofd van de inlichtingendiensten op de hoogte was van wat er gaande was. In wiens kamp de waarheid ook mag liggen, feit is dat Erdogan de mislukte staatsgreep heeft aangegrepen om zijn macht te versterken en critici monddood te maken. Concreet heeft zich dit vertaald in minstens 20.000 gevangennemingen en tienduizenden ontslagen en schorsingen van onder meer professoren, leerkrachten, diplomaten, rechters. Omdat de Turkse re- gering het voorstel van Gülen naast zich neerlegde om een internationaal onderzoek te voeren naar de omstandigheden waarin de coup verliep, ziet de moslimgeleerde naar eigen zeggen “nog maar één manier om Erdogan echt te stoppen: internationale sancties dringen zich op”, zegt hij. “De Turkse machthebbers zijn volkomen losgeslagen, en internationaal recht is niet genoeg om ze een halt toe te roepen. Alleen de Europese Unie, Verenigde Staten en NAVO kunnen hen dwingen terug te keren naar de regels en de grondwet te respecteren.”