Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Aan boord met de Havenbrigade, die per jaar 1.200 schepen controleert
Een dag mee aan boord bij de Antwerpse Havenbrigade, die jaarlijks 1.200 schepen uit alle windstreken controleert
Wie douane zegt, denkt aan grenscontroles en onderscheppingen van kilo’s drugs. Een groot deel van de douaniers houdt zich echter bezig met het controleren van invoerrechten en accijnzen. Zo ook de Havenbrigade in Antwerpen. Met de Zeewolf varen ze van schip naar schip om controles uit te voeren. De scheepslui sjoemelen vaak met de goederen die ze op zee zonder accijnzen mogen kopen. Tijdens de controles van de Havenbrigade in 2016 werden zo 72.180 sigaretten in beslag genomen.
Het is een frisse ochtend als we aan boord gaan van de Zeewolf. Het schip wordt sinds enkele maanden ter beschikking gesteld van de Havenbrigade van Douane & Accijnzen in Antwerpen. De bemanning – schipper Guy, matroos Harry en machinist Vlad – werkt in dienst van Vloot, de rederij van de Vlaamse overheid. Vier douaniers gaan mee op patrouille. Normaal gezien werken ze in teams van twee, maar omdat wij erbij zijn is de bemanning uitgebreid. Elk schip vaart onder de vlag van een land en is officieel grondgebied van die staat. Op die manier eee reizen wee vandaaga daag de werelde e d rond in amper negen uur tijd, met controles op schepen uit alle delen van de aardbol, van Antigua en Barbuda over Liberia tot Groot- Groot-BrittanniëBrittannië en België.
Slof sigaretten per persoon
Het zijn douanier Johan Willé en zijn collega Stefaan die ons vandaag op sleeptouw nemen. Hun twee andere collega’s blijven liever anoniem. “We moeten eerst naar den 234 voor een vrijgave”, klinkt het. Aan kaai 234 in het Hansadok ligt de Adriana Star, een containerschip dat onder Liberiaanse vlag vaart. De Havenbrigade heeft er al twee keer een controle uitgevoerd. “Enkel op zee mogen sigaretten en sterkedrank zonder accijnzen gekocht worden. Als een schip langer dan een week aangemeerd ligt in de haven moet er een vrijgave gebeuren. Er mag per persoon aan boord één slof sigaretten per weekee u uit t de zogenaamdeoge aa de bonded stores (een afgesloten ruimte in het schip waarvan enkel de kapitein de sleutel heeft, red.)”, legt Johan uit. Het zegel dat de douaniers aanbrachten bij hun vorige controle moet nog intact zijn, anders is er mogelijk gesjoemeld met de waren in de bonded stores. “Het sys- teem is overal ter wereld hetzelfde”, zegt Johan. “Ze kennen het.” “En er wordt overal mee gesjoemeld”, vult een van zijn collega’s aan. Logisch ook, volgens de douaniers. Zonder accijnzen kost een slof L&M-sigaretten bijvoorbeeld 8,9 euro. Ter vergelijking: in een winkel aan wal kost één pakje tegenwoordig al om en bij de 6 euro. “Het is dus voor de vaak niet zo rijkelijk betaalde zeelui verleidelijk om sigaretten door te verkopen aan mensen die in de haven werken”, legt Johan uit. Hoe zit het met de boetes voor wie sjoemelt met de provisie? “Die lopen tot in de duizenden euro’s”,eu o s , zegt egt Johan.Jo a . Tochoc heeftee t de bemanning volgens de douaniers reden genoeg om de accijnsvrij aangekochte sigaretten door te verkopen zodat die terug op de markt belanden. “Die mannen verdienen 400 à 500 euro per maand, ze kunnen hun inkomen op deze manier verveelvoudigen.
Er zal altijd gesjoemeld worden. Het is niet omdat we minder vaststellen dat er minder gesjoemeld wordt.” Onderweg vertellen de douaniers – of douanen, zoals ze zichzelf noemen – over wat er op de kaaien gebeurt. “We proberen vanuit onze boot op alles te letten”, zegt Johan. “Als we plots ergens een onbekende auto zien waar mensen met koffers of kartonnen dozen aan het sleuren zijn, gaan we controleren.” Op sommige kaaien, vooral waar graniet wordt gelost, liggen hoopjes hout. “Dat wordt ’s avonds opgehaald door mensen d diee dat thuis tus gebruikenge u e omo te stoken. Daar treden we nie niet tegen op, die mensen hebben d dat afgesproken met de bedrijven aan de kaai.”
Smeergeld
De Adriana Star ligt al r ruim een maand in het Hansadok.Hansado “We hebben geen opdrachten.opdrachten Daarom doen we wat onderhoud”,onde zegt de kapitein. “Om “Omdat de voorraad sigaretten ge gecontroleerd moet worden, bel ik naar de douane.” Aan boord van het containerschip worden geen inbreuken vastgesteld. De kapite kapitein haalt voor zijn 22-koppige bemanningbem evenveel sloffen sigarettensigarette uit de gesloten opslagruimte, waarna Stefaan opnieuw een zegelze aanbrengt. “Sigaretten word worden niet enkel doorverkocht. In Afrika worden ze ook als smeergeldsmeer gebruikt”, zegt Johan. “Ze bieden ons dat ook soms aan. AlsAl dat nu gebeurt, is het niet omdatomd jullie erbij zijn dat we weigeren,weigeren hoor.” Het pakje L&M dat de douanierd bij zich heeft, is alleszinsalleszin voorzien van een takszegel. Terwijl we verder varen,vare naar het noordelijke eind van de haven, legt Johan Willé uit wat de pluspunten van het schip zijn voor de douane. “Het grootste voordeel is het verrassingseffect. Als we met de auto over land gaan, moeten we ons aanmelden aan de kaaien. Dat geeft mensen tijd om elkaar te waarschuwen.” Ook tijdswinst is een belangrijke troef. “Als we naar het uiterste noorden van de haven moeten, zijn we over water veel sneller dan over land.”
“We hebben prijs”
De volgende stop is aan de kade van BASF in het Kanaaldok B3. Daar ligt de Narwa afgemeerd. Het schip vaart onder de vlag van Antigua en Barbuda. Aan boord toont de kapitein, een stuurse Rus, dat er net een levering geweest is van sigaretten en sterkedrank. Volgens de documenten van de douane zou er echter niets aangegeven zijn. “We hebben prijs”, zeggen de douaniers. Het is namelijk zo dat een scheepsagent altijd moet aangeven wat er tijdens de periode in de haven aangekocht wordt door de schepen. “Wat niet vooraangemeld is, moet in principe in beslag genomen worden”, zegt Johan. Voor alle zekerheid wordt aan boord van de Zeewolf nog eens in het online systeem gekeken. Daar blijkt dat de melding toch gedaan was, even voor de douaniers aan boord klommen. “Als het daar niet in had gestaan, hadden we eerst nog eens telefonisch gecheckt alvorens over te gaan tot het verhoren van de kapitein en een beslag”, legt Johan uit. Alle vier hebben de douaniers heel wat ervaring en daar komen onvermijdelijk straffe anekdotes bij kijken. Zoals het verhaal over “de Algerijnen”. Daar werkte het team langere tijd op. Het was ze namelijk opgevallen dat de bemanning aan boord van een Alge- rijns schip steevast grote hoeveelheden sigaretten van Bastos en Belga bestelde. “Opvallend veel.” Dus werd de kapitein erop aangesproken. Die zei dat de sigaretten bedoeld waren voor Ghana. Een smoes die de douane niet kon overtuigen. “Waar, behalve in België, roken mensen Bastos en Belga?” Een hele week lang werd het betrokken schip geobserveerd, dag én nacht. “Plots zagen we hoe langs achter dozen uitgeladen werden”, vertellen de douaniers. “De bemanningsleden probeerden nog te vluchten en verstopten zich aan boord, maar uiteindelijk kon iedereen geïdentificeerd en verhoord worden.” De Algerijnen waren maar liefst 360.000 sigaretten van boord aan het smokkelen. “Uiteindelijk is er door de rederij (de Algerijnse overheid, red.) een boete van 286.000 euro betaald.” Een andere anekdote ontlokt nog steeds een bulderlach bij Stefaan. Het ging om een 60-jarig bemanningslid die zijn laatste reis aan boord van een schip maakte. Hij bleek te smokkelen met sigaretten en werd betrapt. “Toen Johan hem vertelde dat de boete minstens 40.000 euro bedroeg, kreeg die man het aan zijn hart. Wij konden niets anders doen dan de ziekenwagen bellen. Maar toen de ambulanciers aankwamen, was hij plots weer heel wat beter. Johan had hem neergebliksemd, zeg ik altijd”, grinnikt Stefaan.
Dubbele controles
Ondertussen heeft schipper Guy de Zeewolf tot bij de Cap Roca gebracht. Die ligt aangemeerd aan de fruitkaai in het Derde Havendok aan kaai 186. De lading is in orde en de jonge Roemeens kapitein maakt van de gelegenheid gebruik om wat op te scheppen over zijn schip. “Elke 42 dagen zijn wij hier in Antwerpen”, vertelt hij. In de tussentijd vaart hij langs Groot-Brittannië, Duitsland, Mexico, Colombia en Spanje. Tegen een rotvaart dus blijkbaar. “Drie turbomotoren”, zegt de kapitein blinkend van trots. “In amper een paar minuten halen we onze topsnelheid. Weet je, ik hou van snelle auto’s, Ferrari en Lamborghini. Dan ben ik blij dat ik ook een snel schip heb.” Het laatste schip voor de dag is de CPO Korea, een gastanker die in het Zesde Havendok aan kaai 306 ligt en pas enkele uren eerder aangekomen is. De kapitein heeft de strepen van zijn kussen nog in het aangezicht staan als de douaniers hem vragen de bonded stores te openen. Hij lag net te slapen en is niet erg spraakzaam. “Ik heb net een cursus omgaan met de media gevolgd”, zegt hij grijnzend. “Wat ik geleerd heb? Niets zeggen en doorverwijzen naar de rederij.”
Zijn die controles geen pleister op een houten been? Zodra de douane gepasseerd is, kan de bemanning in een schip dat niet te lang in Antwerpen blijft toch probleemloos het zegel verwijderen en de sigaretten van boord loodsen? “Daarom voeren we vaak dubbele controles uit”, zegt Johan Willé. “De ene dag verzegelen en even later opnieuw controleren. Het zegel mag pas verwijderd worden als het schip in internationale wateren is.”
JOHAN WILLÉ Douanier “Het is voor zeelui verleidelijk om accijnsvrij aangekochte sigaretten door te verkopen aan mensen die in de haven werken. Die mannen verdienen 400 à 500 euro per maand. Ze kunnen zo hun inkomen verveelvoudigen.”