Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“NVA wordt stilaan een partij zoals alle andere”
Politicoloog Bart Maddens verbijsterd over communautaire stilte
NVA is niet meer de r ebelse partij van zeven jaar geleden, stelt politicoloog Bart Maddens v ast. “NVA heeft veel mensen aangetrokken die geen affiniteit hebben met het Vlaamsnationalisme . De echte Vlaamsnationalisten worden op de b ank gezet of uit de p artij gepest.”
Dat NVA zonder communautair programma in de regering stapte, dat kan professor en politicoloog Bart Maddens rationeel volgen. “Maar dat de partij ook in het parlement en daarbuiten in alle talen zwijgt over het communautaire, is ook voor mij een raadsel. Door de Vlaamse soevereiniteit – de corebusiness van de partij – los te laten, wordt de NVA een mainstreampartij. En die zijn inwisselbaar”, zegt Maddens. Veel is er niet nodig om Bart Maddens, professor aan de KU Leuven en politicoloog met een Vlaams-nationale overtuiging, op gang te krijgen. Wanneer de naam Bart De Wever valt, is hij vertrokken. “Zou die nog wel weten wat een staatshervorming is? We hebben nu al drie jaar communautaire stilstand. Het gevolg hiervan is dat de partij evolueert. Dat hoeft niet eens te verwonderen. Door over het communautaire te zwijgen, stoot N-VA bepaalde mensen af en haalt het andere mensen binnen. Het risico hiervan is dat N-VA een mainstreampartij wordt waarbij de corebusiness van de partij op de achtergrond verdwijnt. Ik vergelijk het wel eens met wat het Charter van Quaregnon was voor de socialisten. Het bleef tot 1979 officieel de ideologische basis van de partij, maar had op de duur geen enkele praktische betekenis meer.”
Is dat niet een gevolg van de federale regeringsvorming en de afspraken die toen zijn gemaakt? Puur rationeel begrijp ik wel dat N-VA in deze regering is gestapt zonder communautair programma. N-VA had de verkiezingen gewonnen en was de grootste partij geworden, maar had geen hefboom om een communautaire agenda te forceren. De partij kon toen twee dingen doen: of zich terugtrekken in de oppositie, of in een regering zonder PS stappen om zo veel mogelijk van haar economisch programma te realiseren en met de afspraak om het communautaire te laten rusten. N-VA houdt zich aan die afspraak binnen de regering en dat is correct. Maar dat hoeft de partij toch niet te beletten om in het parlement en buiten het parlement een communautaire agenda te hebben. Nochtans is dat de rol die nationalistische partijen overal spelen. In Spanje. In het Verenigd Koninkrijk. Maar blijkbaar niet in België.
U vindt dat NVA dat zou moeten doen. Vlaamse soevereiniteit is de corebusiness van N-VA. De partij heeft het geld en de mensen om een natievormende dynamiek op gang te brengen. Ze zou dat kunnen doen met een denktank, een witboek, een roadshow. Jaarlijks krijgt de partij 13,4 miljoen euro aan partijfinanciering. Nog nooit heeft een partij zoveel gekregen. Ze heeft ook een oorlogskas van 22,2 miljoen euro. Voorts heeft de partij een 50-tal medewerkers en nog eens 150 parlementaire medewerkers. Verder heeft ze veel mensen vanuit de Vlaams Volksbeweging overgenomen. Ik denk dan onder anderen aan Jan Jambon, Peter De Roover en wijlen Eric Defoort. Maar ze worden niet uitgespeeld. In voetbaltermen zou men zeggen dat ze op de bank zitten in plaats van op het veld te staan. Peter De Roover heeft eens gezegd: geef me 6 miljoen avonden en ik maak van elke Vlaming een separatist. Ik geloof hem. Met Bart De Wever en Peter De Roover heeft N-VA ongelooflijk veel retorisch talent in huis. Maar de partij gebruikt dat niet voor de Vlaamse zaak.
NVA wordt ook niet geholpen door de andere Vlaamse partijen.
Dat is juist. N-VA zit mee in de federale regering omdat CD&V dat absoluut wilde. Kwestie van N-VA klein te krijgen en te verbranden. Maar dat lukt niet echt, tot grote ergernis van CD&V. De populairste Vlaamse ministers zijn Jan Jambon en Theo Francken. Ze worden ervaren als sterke ministers. NVA doet het dus goed? Op niet-communautair vlak wel. De partij speelt het ook heel subtiel. Binnen de regering houdt ze zich aan het regeerakkoord. Op de andere niveaus geeft ze er geregeld een lap op. Zeker wanneer er niets over wordt gezegd in het regeerakkoord. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de vraag om de werkloosheid in de tijd te beperken. Of de kritiek van Bart De Wever op de Conventie van Genève. Daarmee richt N-VA zich tot de anti-establishmentkiezers. Tegelijkertijd bedient de partij ook de meer burgerlijke kiezers die belang hechten aan goed bestuur. Maar over het communautaire geen woord.
Waarom niet? NVA zou zo andere kiezers kunnen bedienen. Dat is de grote vraag waar ik geen antwoord op heb. Peter De Roover zegt dat N-VA het niet “CD&V wilde NVA mee in de federale regering om de partij klein te krijgen en te verbranden. Maar dat lukt niet echt.” “Dat NVA in alle talen zwijgt over het communautaire, is ook voor mij een raadsel.” doet omdat het anders de federale regering zou destabiliseren. Dat geloof ik niet. Ik vind dat de partij het terrein bouwrijp zou moeten maken voor een nieuwe staatshervorming. Ze probeert de klassieke Vlaams-nationale achterban nu wel op een andere manier te verleiden. Ze doet het door zich te profileren op zaken zoals identiteit, gemeenschapsgevoel, Vlaamse waarden en onderhuids anti-islamisme. Dat is de link naar de klassieke Vlaamse N-VA-achterban, om dat electoraat niet te verliezen. Maar de N-VA van 2017 is niet langer de rebelse N-VA van 2010 omdat de partij ondertussen mensen heeft aangetrokken zoals bijvoorbeeld Annick De Ridder en Lorin Parys. Dat zijn goede parlementsleden, maar ze hebben weinig affiniteit met het Vlaamsnationalisme. En wanneer de echte Vlaams-nationalisten zoals Hendrik Vuye en Veerle Wouters op de tafel slaan, dan worden ze uit de partij gepest.
Hebben we wel een nieuwe staatshervorming nodig? De mensen liggen er niet van wakker. Alles is communautair en dat is alleen maar toegenomen met de zesde staatshervorming. De integratie van de OCMW’s, het CETAhandelsakkoord met Canada, de intercommunales, de taxshift en het samenwerkingsakkoord over fiscale regularisatie, de Rizivnummers voor artsen, de geluidsnormen. Dat zijn allemaal communautaire problemen. Maar waarom zouden de mensen wakker liggen van het communautaire als de politici en de media dat kunstmatig doodzwijgen?
Sommige zaken kun je ook herfederaliseren. Er gaan trouwens steeds meer stemmen op in die richting. Deze staat functioneert niet goed. Institutioneel zit het niet meer goed in elkaar. Het is een ongelooflijke warboel geworden, een hallucinant kluwen. We zijn op een punt gekomen dat het zo niet verder kan en dat we knopen moeten doorhakken. Ofwel gaan we naar een herfederalisering met een hiërarchie van de normen. Ofwel gaan we voor confederalisme met Vlaanderen als een aparte deelstaat binnen de Europese Unie. Ik kies voor het laatste.
En wat doen we met Brussel? Ik denk aan een proces in twee stappen. De eerste stap is de Vlaamse soevereiniteitsverklaring. De tweede stap is dat we met de Walen overleggen wat we met
BART MADDENS Politicoloog KU Leuven “Over twee jaar zullen we ons nog weinig herinneren van de heisa over de intercommunales.”
Brussel doen. Daarbij lijkt het me logisch dat binnen een confederaal samenwerkingsverband de grote beleidslijnen worden vastgelegd en dat de uitvoering ervan gebeurt op het ondergeschikt niveau, door Brussel dus. Het houdt ook in dat Vlaanderen en Wallonië hun financiële verantwoordelijkheid moeten nemen ten overstaan van Brussel. Maar wel onder voorwaarden. In het kader van de zesde staatshervorming heeft Brussel extra geld gekregen, 461 miljoen euro op jaarbasis. Maar er is geen enkele garantie dat die middelen goed zullen worden besteed. Brussel blijft er een rommeltje met zijn 19 gemeenten.
Herfederaliseren of confederalisme. De verkiezingsuitslag in 2019 zal de richting aangeven.
Het is uitkijken naar de verkiezingsuitslag van PVDA-PTB in Wallonië. In de peilingen zijn die partijen nu al goed voor 16%. Indien dat zo blijft of misschien wel 20% wordt, dan zijn MR en PS tot elkaar veroordeeld in Wallonië. Dan wordt het ook moeilijk om de PS federaal opzij te schuiven. Als men in Vlaanderen meer rechts stemt, dan wordt het heel moeilijk om een federale regering te vormen.
Waarom? Dan krijgen we opnieuw een klassieke tripartite. Ja, maar misschien niet meteen. Mocht N-VA het verkiezingsresultaat van 2014 kunnen consolideren en de PS wordt incontournable, dan riskeren we in 2019 een herhaling van wat we in 2010 al meemaakten met lange onderhandelingen over een nieuwe staatshervorming. En als die mislukken, dan riskeren we een klassieke tripartite en een sluipende herfederalisering, zonder institutionele hervormingen, maar via harmonisering en centrale aansturing.
Acht u een samenwerking tussen NVA en Vlaams Belang mogelijk? Had u mij die vraag in 2010 gesteld, dan had ik waarschijnlijk ja geantwoord. Nu twijfel ik. Velen binnen N-VA willen nog altijd een onafhankelijk Vlaanderen. Maar ze willen niet langer België op een ongrondwettelijke wijze opblazen als N-VA en Vlaams Belang samen een meerderheid zouden hebben in het Vlaams Parlement. Er zijn wel speculaties dat na de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar N-VA in Antwerpen weleens een coalitie zou durven te vormen om daar aan de macht te blijven met Bart De Wever als burgemeester. Ik betwijfel dat. Want dan zal men “De maskers vallen af” roepen en N-VA verwijten dat het cordon sanitaire te doorbreken om aan de macht te kunnen blijven. Dat zou de partij tot de parlementsverkiezingen van 2019 achtervolgen. Dat risico gaat N-VA niet nemen.
U vindt dat NVA zich communautair te weinig profileert. Maar ook van de Vlaamse Volksbeweging horen we weinig. De Vlaamse Volksbeweging heeft heel veel mensen verloren aan N-VA en heeft heel beperkte financiële middelen. Toch werkt ze een witboek uit om de verkiezingscampagne van 2019 te animeren. Het is afwachten wat N-VA daarmee doet. Ik heb altijd gedacht dat N-VA na de vorming van de regering-Michel vanuit een communautaire stand still zou vertrekken om vervolgens te evolueren naar een meer uitgesproken communautaire agenda. Daar is het nog niet te laat voor. Maar de tijd begint wel te dringen, want de landing van de regering-Michel is ingezet. We zullen zien. Na de verkiezing van Donald Trump en de Brexit zijn er geen politieke zekerheden meer.
Krijgen we in 2018 en 2019 een clash tussen NVA en CD&V? 2018 wordt in elk geval een algemene repetitie voor 2019. Sinds 2012 weten we dat ook lokale verkiezingen sterk door nationale factoren worden bepaald. Ik denk dat we heel gepolariseerde verkiezingen krijgen van rechts tegen links. De strategie van N-VA zal er waarschijnlijk in bestaan om CD&V in het kamp van links neer te zetten. Ook Open Vld dreigt te worden platgewalst in die grote clash tussen links en rechts, wegens een te zwak profiel.
Zal het schandaal met de intercommunales en hun dochters een invloed hebben? N-VA heeft zeker een tik gekregen qua geloofwaardigheid. Dat is een gevolg van de spanningen binnen de partij die enerzijds een anti-establishmentpartij wil zijn en anderzijds vindt dat ze de machtsposities moet bezetten om veranderingen te kunnen realiseren. Maar zullen we ons over twee jaar nog veel herinneren van de huidige heisa? Twijfelachtig. Als er morgen opnieuw een bom ontploft op Zaventem, is iedereen de intercommunales meteen vergeten.