Dit kon zelfs James Bond niet bedenken

Giftigste zenuwgas ter wereld doodde halfbroer Kim Jong-un

E en liquidatie met VXzenuwgas. Het is een scenario dat zelfs voor een James Bondfilm wat te vergezocht zou zijn. Toch werd het ingezet voor de moord op Kim Jongnam, de halfbroer van de NoordKoreaanse Grote Leider. Het is het giftigste zenuwgas op aarde. Wie er niet professioneel mee omspringt, kan het niet navertellen.

De luchthaven van Kuala Lumpur werd gisteren in allerijl ontsmet. Met veel aandacht voor de plek waar twaalf dagen geleden Kim Jong-nam werd vermoord. Bij de autopsie werden immers sporen van VX gevonden op de huid en in de ogen van de halfbroer van de Noord-Koreaanse Grote Leider Kim Jong-un.

VX is de giftigste chemische stof op aarde, verboden door de VN. Tien milligram op de blote huid is al dodelijk voor een man van 70 kilo. Bij Kim Jong-nam werd wat meer gebruikt. De aanval werd bovendien uitgevoerd door twee vrouwen om zeker te zijn dat de dosis fataal zou zijn. De aanvallers spoten de stof op een zakdoek. De ene wreef die in het gezicht van het slachtoffer, de andere drukte die secondenlang op de mond, zodat de stof ook werd ingeademd.

Net geurloze smeerolie

VX kan op verschillende manieren worden ingezet. Zo kan het ingespoten worden. Het kan ook water en voedsel vergiftigen. Of op de huid gesmeerd worden. Maar het dodelijkste effect verkrijg je door kleine druppels te verstuiven, die dan worden ingeademd. Als niet onmiddellijk een tegengif wordt toegediend, en een langdurige behandeling wordt opgestart, is het slachtoffer kansloos. Zoals Kim Jong-nam op de luchthaven. Bovendien is VX niet zo gemakkelijk te herkennen. Het is geurloos, heeft meestal een lichtgele of amberkleur en heeft de textuur van smeerolie. De symptomen na een besmetting zijn wel duidelijk. Soms treden na enkele minuten al stuiptrekkingen op en desoriëntatie. Gevolgd door braken, verlamming en bewusteloosheid. De symptomen van wat “de fatale verstoring van het zenuwstelsel” wordt genoemd, had de halfbroer van Kim Jong-un allemaal. En in het lab is VX niet moeilijk te ontmaskeren.

Eén lek, 6.000 dode schapen

Toch heeft het elf dagen geduurd voor de politie in Maleisië wist welke substantie het slachtoffer vergiftigd had. Omdat niemand VX ook maar voor mogelijk hield. Wie het op een openbare plek gebruikt om een persoon uit te schakelen, moet knettergek zijn. De aanslag in de luchthaven had gemakkelijk meer slachtoffers kunnen maken, ook later nog, want VX blijft heel lang actief. Dat is geweten na een ongeluk in de jaren zestig dat The Dugway Sheep Incident is gaan heten. Zesduizend schapen stierven op een kleine 25 kilometer van een militair testterrein in Utah. Een vliegtuig dat VX had gesproeid, had door een technische fout boven de graslanden restanten gelekt. Weken later werd door onderzoekers in het gras en de sneeuw nog VX gevonden. Het Amerikaanse leger had de formule doorgespeeld gekregen van de Britten. De oervorm van het ondertussen verboden ‘massavernietigingswapen’ zag het levenslicht in een Brits laboratorium. Daar werd gezocht naar een sterke pesticide. Toen bleek dat na het sproeien van het product niet alleen insecten doodvielen, werd het goedje doorgestuurd naar de dienst chemische oorlogsvoering van het Britse leger.

Meer verspreid dan gedacht

Dat VX in het onderzoek naar de moord op Kim Jong-nam oorspronkelijk geen geloofwaardige piste was, heeft ook te maken met het feit dat het een spoor biedt dat makkelijk te volgen is. Hoewel het in alle toonaarden ontkend wordt, loopt dat spoor naar Pyongyang. Vrienden van Kim Jongnam zeiden dat hij “schrik had van zijn eigen schaduw”. Het bleek achteraf niet onterecht te zijn. Iedereen die de Grote Leider ooit voor de voeten heeft gelopen, zal nooit echt gerust meer zijn. Officieel hebben alleen de VS en Rusland VX in stock. Maar het zenuwgas is meer verspreid dan dat. Van Saddam was geweten dat hij 200 ton VX had laten maken. Hij heeft het samen met andere chemische wapens ingezet tegen de Koerden in 1988 en de oorlog tegen Iran. Ook in Syrië zijn sporen van VX gevonden in het arsenaal van Assad. En hoewel Noord-Korea ontkent chemi- sche wapens te hebben, zijn er bewijzen dat de Grote Leider tussen de 2.500 en 5.000 ton ervan bezit. Veel goedkoop sarin, maar ook het verwante VX.

Eén gemorste druppel is fataal

De ingrediënten van het massavernietigingswapen zijn niet zo moeilijk te vinden, maar toch is de aanmaak van VX weinig populair voor wie dood en verderf wil zaaien. Om er in amateuristische omstandigheden aan te beginnen, moet je levensmoe of gek zijn. Wat je nodig hebt, is een goed uitgerust laboratorium en veel moed, aldus experts. Een per ongeluk gemorste druppel kan je het leven kosten. Dat ondervond de Japanse Aum Shinrikyo, de sekte van de Hoogste Waarheid. Die had ter voorbereiding van enkele aanslagen met sarin – waarbij in 1995 in totaal 20 doden vielen – een lab in West-Australië. Daar werd geëxperimenteerd met allerlei stoffen, van miltvuur tot mosterdgas. In totaal zou de sekte ook 200 gram van het zenuwgas VX hebben gemaakt. Volgens offi- cieuze bronnen heeft die productie meerdere dodelijk slachtoffers gemaakt. Uiteindelijk werden er drie moordpogingen mee uitgevoerd. Twee ervan maakten het doelwit alleen ziek. Een anonieme 28-jarige Japanse zakenman die door de sekte verdacht werd van spionage, was het eerste officiële dodelijke slachtoffer van een moord met VX. Die aanslag lijkt wel een inspiratiebron voor wat nu in Kuala Lumpur gebeurde. Twee mensen benaderden het doelwit achteloos en veegden VX in de nek van het slachtoffer. Tien dagen later stierf hij. De VX was huisgemaakt en dus minder effectief dan het professionele spul.

Handen wassen en vluchten

Kim Jong-nam overleed al onderweg naar het ziekenhuis. De Maleisische politie gaat er dan ook van uit dat de daders beschikten over een gesofisticeerde vorm: de binaire versie. Twee aparte chemische stoffen die ter plekke gemengd werden tot VX. Dat maakte de aanslag iets gemakkelijker. Het sluit ook het niet onaanzienlijke risico uit dat VX de daders al had uitgeschakeld voor ze hadden kunnen toeslaan. Een aanval met het zenuwgas is immers niet zonder gevaar voor eigen leven. Een van de twee vrouwen die Kim Jong-nam aanvielen, kampt ondertussen met een aantal symptomen die op een vergiftiging kunnen wijzen. Het wordt niet uitgesloten dat ze niet helemaal op de hoogte waren van wat ze bij zich hadden. Ze hadden alleen de raad gekregen de handen grondig te wassen na de aanslag en pas dan te vluchten. PETER MIJLEMANS