Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Spijtoptanten kosten Italiëte veel geld
Italië moet 1.235 maffiapentiti onderhouden. Die exmaffiosi, die uit hun misdaadorganisatie zijn gestapt en Justitie informatie geven over delicten en daders, kosten de overheid elk jaar 80 miljoen euro. Maar zijn die spijtoptanten die hoge kosten wel w
In het appartement is het koud. “Ik doe het zuinig aan met de centrale verwarming”, legt ex-maffialid Gaspare Mutolo uit. “Mijn huur wordt vergoed door de overheid, maar de gasrekening moet ik sinds kort zelf betalen. En dat terwijl ik van diezelfde overheid maar 900 euro per maand krijg”, klaagt de spijtoptant, terwijl hij pasta met tomaat en aubergine klaarmaakt. De bejaarde man achter het fornuis was in de jaren zeventig en tachtig een angstaanjagende crimineel. Mutolo handelde op Sicilië in heroïne en was de chauffeur van de beruchte capo dei capi Toto Riina. Met de handen waarmee hij nu de pasta in het kokende water kiepert, heeft hij veel vijanden van Riina gewurgd. De vingers die het zout over de aubergine strooien, haalden tientallen keren de trekker over.
Oesters en Ferrari’s
Mutolo reed in die tijd in een Ferrari door Palermo en at oesters in dure visrestaurants. In 1991, verwikkeld in rechtszaken en ruziend met Riina, besloot Mutolo aan Justitie te vertellen wat hij over Cosa Nostra wist. Hij was een van de eerste maffiosi die een pentito, een spijtoptant, werd en namen ging noe- men. Uit veiligheidsoverwegingen kreeg hij een nieuwe identiteit en moest hij naar midden-Italië verhuizen. Wanneer Mutolo nu in zijn Fiat Panda stapt, heeft hij een rijbewijs met een andere achternaam bij zich. Mutolo merkt duidelijk dat het budget voor spijtoptanten slinkt. De Italiaanse regering worstelt met een hoge staatsschuld en een begrotingstekort. Brussel houdt streng in de gaten of Rome wel voldoende bezuinigt en de regering snijdt daarom waar het maar kan. De Centrale Beschermingsdienst, die de spijtoptanten en hun gezinnen onderhoudt, mocht tot 2014 jaarlijks nog ruim 80 miljoen euro uitgeven. Dat bedrag is intussen terug- geschroefd naar zo’n 60 miljoen euro per jaar.
En dat schuurt. Want het aantal spijtoptanten neemt juist toe. In 2007 waren het er 800 en inmiddels zijn het er 1.235. Samen met hun gezinnen vormen ze een groep van ruim zesduizend mensen, die allemaal worden onderhouden door de Centrale Beschermingsdienst. “Door de bezuinigingen komen we echt in de problemen”, zegt Maurizio de Lucia. De Lucia is een hooggeplaatste aanklager tegen de maffia en in die hoedanigheid ook lid van de commissie die beslist welke maffiosi tot het beschermingsprogramma worden toegelaten.
Ontwortelde kinderen
Terwijl militairen met machinegeweren de ingang van zijn Romeinse kantoor bewaken, vertelt hij: “Minderjarigen die plots naar een onbekende omgeving moeten verhuizen, hebben vaak last van ontworteling. We komen geld tekort om de tweeduizend kinderen van de spijtoptanten voldoende psychologische hulp te geven. Ook is er onvoldoende geld voor de scholing van de pentiti.” De doorsnee spijtoptant is een oudere man zonder opleiding, die op de magere Italiaanse arbeidsmarkt kansloos is.
Er zijn politiemensen en magistraten die menen dat de spijtoptanten van tegenwoor- dig niet meer zo nuttig zijn als Gaspare Mutolo dat begin jaren negentig was, toen justitie veel minder van de georganiseerde misdaad afwist. Zij betwijfelen of de spijtoptanten de tientallen miljoenen euro per jaar wel waard zijn. De Lucia, een mollige man met blauwe pretogen, gaat niet akkoord. “Pentiti zijn nog altijd onmisbaar om zaken tegen maffiosi te kunnen aanspannen. Want de georganiseerde misdaad doet uiteraard alles in het geheim en getuigen zijn er vanwege de omerta zelden. Alleen mensen van binnenuit kunnen ons dus vertellen wie welk delict in opdracht van wie heeft gepleegd.”
De officier van justitie wijst ook op het onroerende goed ter waarde van honderden miljoenen dat de overheid elk jaar dankzij de spijtoptanten kan afnemen van de maffia.
Kleurige schilderijen
Gaspare Mutolo voelt zich door de bezuinigingen verwaarloosd. “Dankzij mijn verklaringen konden veel belangrijke maffiosi worden veroordeeld. Maar nu kan ik met moeite mijn gas- en elektriciteitsrekening betalen.” Hij opent de deur naar de kamer die hij als atelier gebruikt. Hier maakt de voormalige moordenaar kleurige schilderijen vol bloemen en Siciliaanse huisjes. De muren van zijn appartement hangen er vol mee. “Ik ben altijd blij als het me lukt om er een te verkopen. Want dan kan ik weer een rekening betalen.”