Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Karel De Gucht: “Als Marine Le Pen president wordt, gaat Frankrijk failliet”
Karel De Gucht zet de toekomst van Europa op scherp
Waar gaan we naartoe met Europa? Als iemand het kan weten, dan is het voormalig Europees commissaris Karel De Gucht (63). En die neemt naar goede gewoonte geen blad voor de mond. “Het zou niet slecht zijn als het tijdperk van Angela Merkel stopt”, zegt hij. Maar over Frankrijk is hij minder optimistisch.
Karel De Gucht (Open Vld) is na het einde van zijn mandaat als Europees commissaris van Handel niet in een zwart gat gevallen. “Mijn dagen zijn goed gevuld”, zegt hij zelf, als hij donderdagavond in zijn fraaie huis in Berlare even achterover leunt na twee drukke dagen in Frankrijk. De Gucht is anno 2017 voorzitter van het Institute for European Studies (IES) van de VUB. “Ik geef daar en aan de faculteit rechten les”, legt hij uit. “Het IES houdt zich bezig met thema’s zoals migratie, milieu, vrede en veiligheid.” Daarnaast produceert De Gucht als telg uit een landbouwersfamilie elk jaar ongeveer 30.000 flessen Chianti Classico in Toscane, geeft hij lezingen en publiceert hij columns en boeken, zoals nu zijn nieuwe geesteskind Ketterijen. Hoe overleven we onze tijd? “Schrijven houdt me scherp”, zegt hij. De Gucht is daarnaast bezoldigd adviseur van grote bedrijven. Voor zijn driejarige mandaat bij de staalgroep ArcelorMittal zou hij zo’n 144.000 bruto euro per jaar ontvangen. Hij vervult ook een functie bij het internationale investeringsfonds CVC. En hij is bestuurder bij Proximus.
Voelt u zich na de heisa van de voorbije weken geroepen tot enige transparantie over uw inkomsten? De vergoeding voor mijn mandaat bij Proximus bedraagt ongeveer 50.000 euro bruto per jaar. Maar het is een groot misverstand dat zo’n opdracht een kwestie is van snel geld verdienen. Je moet de sector goed opvolgen en je verantwoordelijkheid opnemen.
De sector die u het best kent, is Europa. JeanClaude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, stelde deze week vijf scenario’s voor de toekomst voor. Wat vindt u? Eerder heeft Juncker gezegd dat dit de Commissie van de laatste kans is. In die context vind ik zijn vijf scenario’s - gaande van veel meer tot veel minder Europa - al te makkelijk. Dit is een zwaktebod. Na de beslissing over de Brexit is gebleken dat de lidstaten het niet over veel eens zijn. In zo’n situatie moet de Europese Commissie haar meerwaarde aantonen door een duidelijke keuze aan te geven.
Welke keuze moet Europa nu dan maken? Europa moet niet de kaart van de populisten trekken. Dat willen de Europeanen ook niet. In Oostenrijk heeft de verkiezing van Donald Trump in de VS niet geleid tot een doorbraak van extreemrechts, in plaats daarvan is de groene kandidaat Alexander Van der Bellen als president verkozen. En in Italië heeft premier Matteo Renzi weliswaar het referendum over de herziening van de grondwet verloren, maar het is ook duidelijk geworden dat de Italianen niet terug willen naar de zwarte bladzijden uit hun verleden (Mussolini en het fascisme, red.). Om terug te komen op uw vraag: volgens mij is dit niet het moment voor grote institutionele veranderingen in Europa. Die zouden wel eens averechts kunnen werken. Ik denk dat we nu vooral vooruitgang moeten boeken in de praktijk. Kunt u dat concreet maken? Ik geef u enkele voorbeelden. Eén: economische investeringen. In plaats van voortdurend de geldmassa te vergroten, moet Europa de mogelijkheid creëren om grote projecten zoals Oosterweel buiten de begroting te houden. Zo gaan ze veel sneller vooruit. Twee: het milieu. Europa moet haar inwoners uitleggen dat een milieubeleid de economie niet hoeft te schaden. Het kan een CO2-heffing opleggen voor de import uit landen die zich niks van het milieu aantrekken. Het kan ook emissierechten opleggen voor vervuilend maritiem transport. Drie: migratie. Die kan je sowieso niet stoppen. Maar Europa heeft wel de mogelijkheden om een duidelijker onderscheid te maken tussen oorlogsvluchtelingen, economische migranten en landverhuizers binnen de EU. Oorlogsvluchtelingen hebben op basis van de Conventie van Genève recht op opvang. De EU neemt haar verantwoordeljjkheid niet naar behoren op. Als sommige Oost-Europese landen weigeren om mee te werken aan een spreidingsplan voor oorlogsvluchtelingen, dan moeten zij maar meer betalen voor de opvang.
U kiest duidelijk voor méér Europa. Maar in Nederland, Frankrijk en Duitsland komen er verkiezingen aan met figuren die het tegendeel willen. Hoe groot is het gevaar voor een dominoeffect van populisme? Eerst Nederland. Of de PVV van Geert Wilders nu de grootste partij wordt of niet, ze zal nooit in de regering komen. De democratische meerderheid zal dat verhinderen via het cordon sanitaire, waarvan ik nog altijd een groot voorstander ben. In Duitsland zou een wissel van de macht niet zo slecht zijn. Ik vind dat de huidige monetaire politiek van Duitsland te veel een wig drijft tussen Noord en Zuid. Daardoor wordt de politieke breuklijn tussen de rijkere en armere landen steeds groter. Het is geen drama als Angela Merkel wordt vervangen door de sociaaldemocraat Martin Schulz, die een echte Europeaan is. Duitsland heeft een enorm overschot op zijn betalingsbalans. Het zou moeten beseffen dat het daarvan meer moet delen met armere landen. En Frankrijk? Ik ga ervan uit dat Marine Le Pen geen president wordt. Als dat wel gebeurt, dan betekent dat het einde van het Europa zoals wij dat kennen. Wat gebeurt er dan? In het verleden steunde Europa op de driehoek van het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk. Dat was een stabiele constructie. Nu het VK wegvalt door de Brexit, wordt die constructie een schommel met Duitsland en Frankrijk, waarin het evenwicht al veel minder zeker is. Als nu ook Frankrijk zou verdwijnen, dan zal er rond Duitsland een cluster ontstaan van de Benelux en eventueel nog andere landen. Bovendien gaat Frankrijk dan failliet.
Frankrijk failliet? Dat is een straffe uitspraak. Als Frankrijk uit de monetaire unie stapt, dan krijgt het zichzelf niet meer gefinancierd.
Beseft Marine Le Pen dat dan niet?
Marine Le Pen is een viswijf. Figuren zoals zij en de Britse activist Nigel Farage hebben geen flauw idee hoe ze moeten beginnen aan een toekomst zonder Europa. Zoek achter hen vooral geen inhoud. Ik ben van nature een optimist, maar dat gebrek aan inhoud baart mij wel grote zorgen. De voorbije twee dagen was ik in Frankrijk. Nergens is de degout van de politiek zo groot als daar. Na Chirac, Le Pen, Sarkozy en Hollande hebben de Fransen het echt helemaal gehad. Daar moet echt iets gebeuren, Frankrijk smacht naar een fédérateur, naar iemand die de mensen verbindt.
Zijn we er in België beter aan toe?
Ja, dat vind ik wel. Bij ons is de afkeer van de mensen veel minder heftig. Ons land is complex, maar wel stabiel. Wij hebben het gepresteerd om Europa uitstekend voor te zitten tijdens een periode van 541 dagen zonder federale regering. We kampen weliswaar met constructiefouten, het is bij ons niet altijd duidelijk of nu het federale of het gewestelijke niveau beslist. Maar België is mondiaal wel een voorloper op ethisch vlak, wat ik persoonlijk heel belangrijk vind. Euthanasie, abortus, ethiek in de medische wereld: op die domeinen doen wij het werkelijk uitstekend. En economisch gaat het beter dan wat sommigen ons dagelijks willen inlepelen. Geldt dat ook voor uw partij? Is Open Vld goed bezig? Het project voor vrijheid van on- ze voorzitter Gwendolyn Rutten vind ik moedig. Ik denk niet dat we daar onmiddellijk veel electorale winst mee kunnen boeken, maar er zit wel groei in.
Op ons komt het donkerblauw en dus behoorlijk rechts over. Terwijl u toch altijd een groot voorstander was van een paarse alliantie met de socialisten, niet? Dankzij paars hebben wij destijds een aantal ethische kwesties opengebroken. Vindt u het huidige programma van Open Vld echt zo donkerblauw? (denkt na) Ons aanbod is het belang van de vrijheid. Daarmee onderscheiden we ons van de N-VA, die liever inzet op veiligheid en nationalisme. Wat betekent dat voor de kiezer? Waar zit concreet het verschil tussen Open Vld en de NVA? Eén sprekend voorbeeld: de tax- shift. Voor de N-VA is dat een fiscale herschikking, maar voor ons is het een belastingverlaging. Van een herschikking wordt uiteindelijk niemand tevreden. Met een belastingverlaging creëer je economische groei en dus welvaart, die je vervolgens kunt gaan verdelen. Dat vind ik een fundamenteel verschil qua visie op de toekomst.
Wilt u die visie even met ons delen? Er is tegenwoordig veel sprake van een basisinkomen voor iedereen, als zekerheid voor de mensen in het tijdperk van de globalisering. Maar ik vind die globalisering niet de grootste bedreiging. Ik geloof niet dat we bang moeten zijn voor de Chinezen of voor wie dan ook. Net als Frank Vandenbroucke - een socialist, nota bene (lacht) - denk ik dat de robotisering en de digitalisering grotere bedreigingen zijn voor onze soci- ale zekerheid. De loketten van mijn bankkantoor hier in Berlare werden vroeger beheerd door vier bedienden. Nu staan er al twee automaten. Hoe zorgen we ervoor dat de mensen straks een fatsoenlijk inkomen kunnen verdienen in die geautomatiseerde wereld? Dat lijkt mij een belangrijker vraagstuk dan de globalisering.
En hebt u het antwoord? Wat staat de mensheid dan te doen? Ik heb niet alle antwoorden. Maar als je ziet dat bedrijven als Google enorme winsten genereren zonder veel kosten op arbeid, dan is het duidelijk dat we de belastingen in een andere richting moeten oriënteren. Minder belastingen op arbeid, meer bijdragen aan de samenleving van bedrijven die op andere manieren toegevoegde waarde leveren aan de economie en daarmee winsten boeken.
Horen we u nu pleiten voor de vermogenswinstbelasting van CD&V?
(lacht) Nee, in alle bescheidenheid: ik probeer enkele stappen verder te denken.
En welke rol wil Karel De Gucht nog spelen? Ik heb geen politieke ambities meer. Niet Europees en niet nationaal. Ik wil wel graag nog schrijven over politiek, want dat doe ik graag en het lijkt me zinvol. Ik kan alleen maar hopen dat de rest van de samenleving dat ook vindt. Karel De Gucht, Uitgeverij Polis, 19,99 euro
KAREL DE GUCHT ‘‘Marine Le Pen is een viswijf. Figuren zoals zij en de Britse activist Nigel Farage hebben geen flauw idee hoe ze moeten beginnen aan een toekomst zonder Europa.’’ KAREL DE GUCHT ‘‘Ik geloof niet dat we bang moeten zijn voor de Chinezen of wie dan ook. Ik denk dat de robotisering en de digitalisering grotere bedreigingen zijn voor onze sociale zekerheid.’’