Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Waarom is een panda witzwart?
Vacht combineert in dierenwereld meerdere functies
Weinigen kunnen aan het schattige uiterlijk van de reuzenpanda weerstaan. Maar waarom ziet hij er precies zo witzwart gekleurd uit? Wetenschappers denken een verklaring te hebben gevonden.
Als je een panda goed bekijkt, merk je dat het een wit dier is met zwarte poten, schouders, oren en oogcontouren. Zijn onvergelijkelijke uiterlijk maakt de lobbes precies zo herkenbaar, maar stelt de wetenschap ook voor veel vragen. De Amerikaanse onderzoeker Tim Caro denkt nu een verklaring gevonden te hebben voor dat opvallende patroon. “Maar nog niet alles is helemaal uitgeklaard”, zegt bioloog prof. Herwig Leirs van de Universiteit Antwerpen.
Hoe valt zijn uiterlijk te verklaren?
Herwig Leirs: De onderzoekers hebben zijn vachtpatroon in verschillende aspecten opgesplitst en die apart met andere dieren vergeleken. Zo komt een witte vacht ook bij heel wat andere zoogdieren voor. Meestal leven die in de sneeuw, waardoor ze zo minder opvallen. Dat geldt ook voor de panda tijdens de winter. Maar waar veel andere dieren tijdens de warmere periode van het jaar van vacht en kleur veranderen, kan de panda dat niet. Een dergelijke metamorfose vraagt energie. Energie die de panda door zijn karige bamboedieet niet op overschot heeft. Dat dieet is ook de reden waarom hij niet in winterslaap gaat. Net als bij andere dieren die donkere poten hebben, zorgen zijn zwarte poten ervoor dat hij wat meer opgaat in de schaduw tijdens warmere periodes. Blijkbaar is er een soort evolutionaire afweging gebeurd. Maar dat is nog geen verklaring voor de zwarte oren en ogen. Daarvan denkt Caro dat ze een rol spelen bij de communicatie met soortgenoten. Bij conflicten staren ze intensief naar elkaar. Die grote zwarte vlekken maken dat staren nog indringender. In zo’n geval houdt de panda zijn oren ook wat naar beneden, waardoor ze zouden overkomen als twee extra ogen. Het zijn natuurlijk maar veronderstellingen.
Heeft een specifieke vachtkleur altijd een functie?
Een vachtkleur heeft een functie, of heeft die gehad omdat die op een bepaald moment een voordeel opleverde. Neem de strepenvacht van zebra’s. Steekvliegen houden helemaal niet van dergelijke strepen. Als je kijkt naar de gebieden waar heel veel steekvliegen zitten of in de loop van de evolutie zaten, merk je dat de wilde paardensoorten (zoals zebra’s) daar altijd geheel of gedeeltelijk gestreept zijn. Maar daarom is dat voordeel in de huidige omstandigheden nog niet per se noodzakelijk.
Die functie van de vachtkleur hoeft niet altijd camouflage te zijn?
We gaan ervan uit dat een vachtkleur meerdere functies kan hebben. Naast camouflage is er dus ook communicatie, het meedelen van een bepaalde boodschap aan andere dieren. Van zebra’s weten we overigens dat ze elkaar niet herkennen aan hun strepen, communicatie speelt daar geen rol. Communicatie kan ook een waarschuwing zijn. Waarom heeft een stinkdier zo’n opvallende zwartwitte vacht? Dat hij zo in het oog springt, is juist zijn voordeel. Hij geeft zo aan predatoren door dat ze hem maar beter met rust laten, anders verspreidt hij een heel onaangename lucht. Een soortgelijk geval is de honingdas in Afrika. Die ziet heel opvallend wit vanboven en zwart vanonder. Hij signaleert zo aan roofdieren dat hij een agressief karakter heeft. Dat is een verschil met die vele andere dieren die donkerder zijn op hun rug dan op hun buik. Dat heeft wel weer met camouflage te maken. Als de zon op hun rug schijnt, lijken ze een meer egale kleur te hebben en gaan ze op in hun omgeving.